ความพึงพอใจในเพศสัมพันธ์ หมายถึง ผลการประเมินความรู้สึกของบุคคลที่มีต่อเพศสัมพันธ์ที่ตนมีกับคนรักว่ามีความน่าพึงพอใจแค่ไหน และบุคคลพึงพอใจกับปฏิสัมพันธ์ระหว่างคู่รักเป็นอย่างไร
ทั้งนี้นักวิชาการมักศึกษาเรื่องความพึงพอใจในเพศสัมพันธ์จากกลุ่มคู่รักชายหญิงมากกว่ากลุ่มคู่รักเพศเดียวกัน ดังนั้นทฤษฎีและและคิดเรื่องความพึงพอใจในเพศสัมพันธ์จึงเป็นความรู้ที่ครอบคลุมความสัมพันธ์ของคู่รักชายหญิงเป็นส่วนใหญ่ โดยแนวคิดที่ได้รับความนิยมประกอบด้วย 3 แนวคิด ดังนี้
1. แนวคิดที่มุ่งเน้นปัญหาเพศสัมพันธ์
เป็นการศึกษาความพึงพอใจในเพศสัมพันธ์ด้วยการประเมินปัญหาที่เกิดขึ้นในการมีเพศสัมพันธ์ (Magnitude of problem) คือมุ่งเน้นวัดความรู้สึกไม่พึงพอใจที่บุคคลมีต่อเพศสัมพันธ์ของตนกับคนรัก มากกว่าเป็นการวัดความพึงพอใจ ใช้ประสบการณ์ทางลบหรือปัญหาจริงของคนไข้ที่มาบำบัดเกี่ยวกับเพศสัมพันธ์ในชีวิตอยู่เป็นแนวคิดในการสร้างมาตรวัดเพื่อจำแนกคู่รักที่มีปัญหาเพศสัมพันธ์ออกจากกลุ่มคู่รักที่ไม่มีปัญหา ข้อคำถามส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับคุณภาพของการมีเพศสัมพันธ์กับคู่รักเช่น เพศสัมพันธ์ของเราจืดชืด คนรักของฉันรุนแรงกับฉันเกินไปขณะมีเพศสัมพันธ์ เป็นต้น
ในการศึกษาตามแนวคิดนี้พบว่า คู่รักที่มีปัญหาเกี่ยวกับเพศสัมพันธ์จะรายงานว่ามีปัญหาเกี่ยวกับความสัมพันธ์เชิงคู่รักด้วย เช่น งานวิจัยในกลุ่มชายรักชายของ Peixoto และ Nobre (2016) พบว่า ชายรักชายที่มีความเครียดเนื่องจากปัญหาสมรรถภาพทางเพศ คือ มีปัญหาเรื่องการแข็งตัวของอวัยวะเพศ การหลั่งเร็ว การหลั่งช้า และการไม่มีอารมณ์เพศ จะประเมินความพึงพอใจในความสัมพันธ์เชิงคู่รักต่ำกว่าชายรักชายที่ไม่มีปัญหาเรื่องสรรถภาพทางเพศ สอดคล้องกับงานของ Heiman และคณะ (2011) ที่ศึกษาเรื่องความพึงพอใจในความสัมพันธ์ในคู่รักชายหญิงวัยสูงอายุใน 5 ประเทศ พบว่า ความพึงพอใจในเพศสัมพันธ์สามารถวัดได้ด้วยสมรรถภาพทางเพศ เพราะสองสิ่งนี้มีความสัมพันธ์กันสูงมากจนสามารถใช้แทนกันได้ เช่นเดียวกับ งานวิจัยของ Sprecher (2002) ที่ศึกษากลุ่มผู้ที่อยู่ในระยะคบหากัน และงานวิจัยของ Stanik และ Bryant (2012) ที่ศึกษากลุ่มคู่สมรสใหม่ ก็พบว่าความพึงพอใจในเพศสัมพันธ์สามารถทำนายความพึงพอใจในความสัมพันธ์เชิงคู่รักได้ โดยพบความสอดคล้องทั้งชายและหญิง
2. แนวคิดตามทฤษฎีแลกเปลี่ยนทางสังคม (Interpersonal Exchange Theory)
แนวคิดนี้อธิบายความพึงพอใจในเพศสัมพันธ์ว่าเป็นทั้งความคิดและเป็นความรู้สึกของบุคคลผสมผสานกัน โดยบุคคลจะประเมินผลตอบแทนหรือสิ่งที่ตนได้รับ (Rewards) เปรียบเทียบกับส่วนที่ลงทุนหรือที่ตนต้องเสีย (Cost) เพื่อความสัมพันธ์ทางเพศ ประกอบกับใช้ความรู้สึกของตนเพื่อตัดสินการประเมินนั้นร่วมด้วย
งานวิจัยของ Byers และ Macneil (2006) ที่ศึกษาคู่สมรสชายหญิงที่มีความสันพันธ์ยาวนาน ยืนยันว่าความพึงพอใจในเพศสัมพันธ์ของคู่รักเป็นผลมาจากการประเมินผลตอบแทนและการลงทุนที่เกิดขึ้นจากการมีเพศสัมพันธ์ เช่น หากบุคคลรับรู้ว่าคนรักใส่ใจเพศสัมพันธ์ไม่เท่ากับตน ก็จะเกิดความพึงพอใจต่ำกว่ากรณีที่รับรู้ว่าคนรักใส่ใจกับเพศสัมพันธ์เช่นเดียวกับตน
3. แนวคิดที่มองว่าเพศสัมพันธ์เป็นกิจกรรมทางเพศของบุคคลสองฝ่ายกระทำร่วมกัน
แนวคิดนี้มองว่าผลลัพธ์หรือความพึงพอใจในเพศสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นจะเป็นอิทธิพลมาจากทั้งตัวบุคคลเองและคนรัก Štulhofer และคณะ (2010) วิเคราะห์องค์ประกอบความพึงพอใจในเพศสัมพันธ์ในกลุ่มเพศชาย ทั้งผู้ที่เป็นชายรักชายและชายรักหญิง พบว่า ความพึงพอใจในความสัมพันธ์แบ่งเป็น 2 องค์ประกอบ คือ
(1) องค์ประกอบด้านความพึงพอใจส่วนบุคคล (Ego-focused) หมายถึง การรับรู้ของบุคคลว่าตนเองรู้สึกเช่นไรต่อเพศสัมพันธ์ เช่น เกิดอารมณ์ตื่นตัวทางเพศ มีสมาธิกับเพศสัมพันธ์ หรือมีความพร้อมต่อเพศสัมพันธ์
(2) องค์ประกอบด้านปฏิสัมพันธ์ระหว่างคู่รัก (Activity-focused) คือ การรับรู้ของบุคคลว่าคนรักของตนมีการตอบสนองต่อเพศสัมพันธ์ที่มีกับตนว่าเช่นไร เช่น คนรักเปิดใจขณะมีเพศสัมพันธ์ คนรักใส่ใจต่อความต้องการทางเพศ หรือคนรักมีความสร้างสรรค์ในการมีเพศสัมพันธ์
ซึ่งเมื่อเปรียบเทียบระดับความพึงพอใจในเพศสัมพันธ์ของชายรักชายและชายรักหญิง พบว่า ชายรักชายมีความพึงพอใจในเพศสัมพันธ์สูงกว่าชายรักหญิง และความพึงพอใจในเพศสัมพันธ์มีสหสัมพันธ์ทางบวกกับความพึงพอใจในชีวิต ความใกล้ชิดผูกพันระหว่างคู่รัก การสื่อสารระหว่างคู่รัก
รายการอ้างอิง
“ความสัมพันธ์ระหว่างความเครียดของชายรักชาย ความพึงพอใจในเพศสัมพันธ์ และการสื่อสารเมื่อเกิดความขัดแย้ง กับความพึงพอใจในความสัมพันธ์ของชายรักชาย” โดย ณัชชา วิรัชวัฒนกุล (2559) – http://cuir.car.chula.ac.th/handle/123456789/55673
ภาพประกอบ https://www.freepik.com/rawpixel-com
