News & Events

Style of Humor – รูปแบบของอารมณ์ขัน

 

รูปแบบของอารมณ์ขันคือลักษณะนิสัยที่มีความแตกต่างระหว่างบุคคล
โดยแบ่งรูปแบบของอารมณ์ขันเป็น 2 ประเภทใหญ่คือ อารมณ์ขันทางบวก และอารมณ์ขันทางลบ

 

 

 

อารมณ์ขันทางบวก (Adaptive Humor Style)


 

เป็นอารมณ์ขันที่แสดงอออกถึงการยอมรับตนเอง สนุกสนาน ผ่อนคลาย มีความสุข ประกอบด้วย

 

1. อารมณ์ขันแบบเป็นกันเอง (Affiliative Humor)

 

คือ การพูดถึงสิ่งต่าง ๆ อย่างตลกขบขันได้อย่างต่อเนื่อง หรือแสดงพฤติกรรมเพื่อสร้างความสุข และความสนุกสนานให้กับผู้อื่นรอบข้าง เป็นการสร้างบรรยากาศและความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่น เพื่อลดความตึงเครียดทั้งของผู้อื่นและตนเอง โดยเรื่องที่ตลกนั้นไม่มีความรุนแรง หรือสร้างความเดือดร้อนให้กับคนอื่น อาจนำตัวเองเป็นส่วนหนึ่งของเรื่องตลก แต่มีกระบวนการในการยอมรับตนอง ไม่มองตนเองด้อยค่าลง เป็นอารมณ์ขันแบบอบอุ่น เป็นการเล่นตลกแบบล้อเล่นที่ไม่รุนแรงกับบุคคลอื่น ยังอยู่ในความเคารพในตัวบุคคลที่ล้อเล่นด้วย การแบ่งปันความสนุกสนานในเชิงบวกนี้ ส่งผลให้เพิ่มความสัมพันธ์ทางสังคม เพิ่มขวัญกำลังใจ และลดปัญหาความตึงเครียดขัดแย้งระหว่างบุคคล

 

อารมณ์ขันแบบเป็นกันเองสัมพันธ์กับบุคลิกชอบเข้าสังคม (Extraversion) ความรื่นเริง การเห็นคุณค่าในตนเอง (Self-esteem) ความใกล้ชิดผูกพัน ความพึงพอใจในความสัมพันธ์ ความรู้สึกและอารมณ์ทางบวก

 

2. อารมณ์ขันแบบส่งเสริมตนเอง (Self-enhancing Humor)

 

คือ การมองสิ่งต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นกับตนเองในชีวิตประจำวันด้วยอารมณ์ขัน เพื่อลดความเครียดและพร้อมเผชิญหน้ากับผลกระทบต่าง ๆ ที่อาจเกิดขึ้น มีประโยชน์ในการเป็นกลไกป้องกันปัญหาทางอารมณ์ ทำให้สุขภาพจิตดี โดยหลีกเลี่ยงอารมณ์ทางลบได้โดยการมองเรื่องราวต่าง ๆ ตามความเป็นจริงที่เกิดขึ้น เป็นความสามารถในการใช้อารมณ์ขันบนมุมมองแห่งความเป็นจริง เมื่อเผชิญปัญหาที่มีความเครียด บุคคลจะใช้อารมณ์ขันเพื่อรักษาความรู้สึกทางบวกในตนเองแม้พบกับความทุกข์และความเครียดก็ตาม การควบคุมอารมณ์จะช่วยยืดหยุ่นวิธีการเพื่อช่วยเปลี่ยนแปลงโครงสร้างและการรับรู้เหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ด้วยความท้าทายทางบวกมากกว่ามองว่าเป็นภัยคุกคาม

 

อารมณ์ขันแบบส่งเสริมตนเองสัมพันธ์ทางลบกับความรู้สึกทางลบ เช่น อาการซึมเศร้า ความวิตกกังวล และสัมพันธ์ทางบวกกับการเปิดรับประสบการณ์ (Openness to Experience) การเห็นคุณค่าในตนเอง และสุขภาวะทางจิตที่ดี (Psychological well-being)

 

 

อารมณ์ขันทางลบ (Maladaptive Humor Style)


 

เป็นอารมณ์ขันที่แสดงออกถึงความก้าวร้าว ทำให้ผู้อื่นได้รับความเสียหายหรืออับอาย ประกอบด้วย

 

1. อารมณ์ขันแบบก้าวร้าว (Aggressive Humor)

 

คือ การใช้อารมณ์ขันในการกระทบ ปะชดประชัน เยาะเย้ย หัวเราะเยาะผู้อื่น เป็นการใช้อารมณ์เพื่อทำร้ายบุคคลอื่นทั้งโดยตั้งใจและไม่ตั้งใจ เช่น การนำจุดด้อยของบุคคลอื่นมาเป็นเรื่องตลก หรือเป็นการระบายอารมณ์ออกมาเป็นอารมณ์ขันโดยมิได้ระมัดระวังผลกระทบที่จะเกิดขึ้นกับบุคคลอื่น นำความไม่สบายใจมาสู่ผู้ที่อยู่รอบข้าง บุคคลที่มีอารมณ์ขันแบบก้าวร้าวมีแนวโน้มไม่สนใจความรู้สึกของผู้อื่น และใช้อารมณ์ขันโดยการนำผู้อื่นมาเกี่ยวข้อง การล่วงละเมิดและดูถูกผู้อื่นผ่านทางอารมณ์ขันแบบนี้จะบั่นทอนความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล จนกระทั่งถึงความสัมพันธ์ระดับสังคม

 

อารมณ์ขันแบบก้าวร้าวสัมพันธ์ทางบวกกับความไม่เสถียรทางอารมณ์ (Neuroticism) การมุ่งร้ายต่อผู้อื่น (Hostility) ความก้าวร้าว (Aggression) ความโกรธ และสัมพันธ์ทางลบกับความพึงพอใจ ความยินยอมเห็นใจ (Agreeableness) และ ความพิถีพิถัน (Conscientiousness)

 

2. อารมณ์ขันแบบล้อเลียนตัวเอง (Self-defeating Humor)

 

คือ การใช้อารมณ์ขันในการพูดสบประมาทตนเองในทางลบ พยายามสร้างความสนุกสนานให้กับผู้อื่นโดยใช้เรื่องของตนเองและมีส่วนร่วมกับคนอื่น ๆ โดยการพูดจาเสียดสี เยาะเย้ยตัวเอง การใช้อารมณ์ขันนี้เป็นกลไกการปรับตัวในเชิงหลีกหนีอย่างหนึ่ง หรือการซ่อนอารมณ์และความรู้สึกทางลบ พยายามแสดงพฤติกรรมตลกขบขันเพื่อหลีกเลี่ยงการเผชิญปัญหา ผู้ที่มีอารมณ์ขันแบบล้อเลียนตนเองมีแนวโน้มเป็นเป้าหมายของเรื่องตลกและหัวเราะตามเมื่อตนเองถูกคนอื่นเยาะเย้ย อารมณ์ชันแบบนี้จะนำไปสู่การแบ่งแยกตนเองจากสังคม ลดโอกาสในการเข้าสังคมและการได้รับการสนับสนุนทางอารมณ์ ลดคุณค่าและความหมายของตนเอง รวมถึงลดความยืดหยุ่นในการจัดการปัญหาในชีวิต

 

อารมณ์ขันแบบล้อเลียนตนเองสัมพันธ์ทางบวกกับความไม่เสถียรทางอารมณ์ ความรู้สึกทางลบ เช่น อาการซึมเศร้า ความวิตกกังวล และสัมพันธ์ทางบวกกับความพึงพอใจในความสัมพันธ์ การเห็นคุณค่าในตนเอง และสุขภาวะทางจิตที่ดี

 

 


 

 

รายการอ้างอิง

 

“อิทธิพลของอารมณ์ขันทางลบ การละเลยคุณธรรม และการรับรู้ความนิรนาม ต่อพฤติกรรมการข่มเหงรังแกทางเฟซบุ๊ก” โดย อภิญญา หิรัญญะเวช (2561) – http://cuir.car.chula.ac.th/handle/123456789/63018

 

ภาพจาก https://www.freepik.com/

ก้าวเดินไปข้างหน้าอย่างมีความหวัง…ด้วยต้นทุนทางจิตวิทยา (ตอนที่ 2)

ก้าวเดินไปข้างหน้าอย่างมีความหวัง…ด้วยต้นทุนทางจิตวิทยา
“Hope” ทุนทางจิตวิทยา ตอนที่ 2

 

 

หากผู้อ่านยังจำเรื่องราวของ HERO ตอน “ล้มแล้วลุกได้…หากเรามีทุนทางจิตวิทยา” ที่ได้เน้นถึงความสามารถในการฟื้นพลัง (Resilience) บทความนี้เป็นภาคสองของทุนทางจิตวิทยา หรือหากผู้อ่านที่อ่านเรื่องราวในตอนแรกจบลงไปแล้วมีความหวัง (Hope) ว่าจะได้อ่านและทำความรู้จักกับองค์ประกอบด้านอื่นๆของทุนทางจิตวิทยาเพิ่มเติมในตอนต่อไป ความหวังของทุกท่านเป็นจริงแล้วในบทความนี้ หากทุกท่านมองย้อนกลับไปในอดีตจะพบว่า ชีวิตของทุกคนล้วนมีความหวังติดตามตัวมาตลอด ในทุกย่างก้าวของชีวิต วนเวียนอยู่ในความคิดประจำวันในแทบทุกเรื่องราว ทุกคนมีความหวังกับหลายสิ่งรอบตัว เช่น หวังว่าฝนจะไม่ตก หวังว่ารถจะไม่ติด หวังว่าจะทำงานที่ได้รับมอบหมายให้เสร็จตามเวลา หรือ หวังว่าการระบาดของโรคโควิดที่เกิดขึ้นทั่วโลกในขณะนี้จะจบลงโดยเร็วเพื่อเราทุกคนจะได้กลับมาใช้ชีวิตอย่างปรกติสุขเหมือนเดิม

 

อย่างไรก็ตาม ในอดีตที่ผ่านมาความหวังนั้นเป็นสิ่งที่ลึกลับและมีความหมายน่าค้นหา ความหวังเป็นหัวข้อที่ได้ผ่านการคิดวิเคราะห์ ถกเถียงกันมาอย่างยาวนานตั้งแต่สมัยโบราณ ตำนานของความหวังพบได้แม้กระทั่งในตำนานการสร้างโลกของกรีกโบราณที่เล่าขานกันมาถึงความลึกลับของกล่องแพนโดรา (Pandora’s box) ที่ถูกเปิดออกด้วยความอยากรู้อยากเห็นของมนุษย์ เป็นสาเหตุให้สิ่งเลวร้ายและภยันตรายนานัปการหลุดหนีออกมาได้ ก่อให้เกิดเรื่องเลวร้ายมาสู่มวลมนุษย์ในเวลาต่อมาจวบจนกระทั่งปัจจุบัน แต่ความหวังยังคงเป็นสิ่งเดียวที่ยังติดค้างอยู่ในกล่องปริศนานั้น ไม่สามารถหลุดหนีออกมาได้ เรื่องราวในตำนานนี้ได้รับการตีความจากนักคิด นักปรัชญา นักเทววิทยาในแง่มุมต่าง ๆ ที่น่าสนใจมากมายว่า ความหวังแท้จริงแล้วคือสิ่งใด มีรูปลักษณ์หน้าตาเป็นอย่างไรกันแน่ และหากความหวังเป็นสิ่งที่มนุษย์ไม่เคยได้รู้จักหรือสัมผัสมาก่อน ความหวังที่มนุษย์ถือครองและอ้างว่ารู้จักดีแล้วนั้น ที่แท้แล้วคือสิ่งใดกันแน่ หรืออาจเป็นเพราะในความเป็นจริงแล้ว มนุษย์ต่างยังคงจะมีกำลังใจและเชื่อว่าความหวังจะยังคงมีอยู่เสมอ อย่างน้อยก็ในกล่องแพนโดราตามตำนานของเทพเจ้าที่เล่าขานต่อกันมา

 

ด้วยเหตุนี้ ความหวังจึงเป็นคุณลักษณะทางจิตวิทยาประการหนึ่งที่ยังคงอยู่ในความสนใจศึกษาของนักคิดและนักวิชาการทั้งหลาย ด้วยธรรมชาติของความหวังที่ยังมีความคลุมเครือและผสมผสานกันระหว่างสิ่งที่จับต้องไม่ได้กับความจริงที่เกิดขึ้น ทำให้การศึกษาเรื่องความหวังยังคงเป็นหัวข้อที่ท้าทายต่อการตีความหมายที่แตกต่างกันไป จนกระทั่งเคยมีคำกล่าวเอาไว้ว่า “การศึกษาวิจัยเกี่ยวกับความหวังนั้นเป็นสิ่งสำคัญเพราะความหวังเป็นองค์ประกอบขั้นพื้นฐานของการดำรงอยู่ของมนุษย์” (Vaillot, 1970)

 

ปลายปี 1990 นักวิทยาศาสตร์ด้านสังคมศาสตร์ (Social scientist) ได้พยายามทำการศึกษาเกี่ยวกับความหวังด้วยมุมมองพื้นฐานจากแนวคิดดั้งเดิมที่มีมาแต่โบราณ คิดค้นหาคำอธิบายที่ชัดเจนมากขึ้นและแสวงหาวิธีในการวัดความหวังในจิตใจของมนุษย์ด้วยวิธีการต่าง ๆ และให้คำนิยามความหวังไว้ว่าเป็นการคาดการณ์ (Expectation) ซึ่งเป็นความรู้สึกที่เกี่ยวข้องกับเป้าหมายและสิ่งที่กำลังจะเกิดขึ้นในอนาคต และยังมีบางแนวคิดได้ให้คำนิยามของความหวังว่าเป็นความรู้สึกที่เกิดขึ้นเมื่อเรามีความเชื่อมั่นที่มีต่อตนเองว่าจะสามารถฝ่าฟันอุปสรรคต่างๆ ที่กำลังเผชิญอยู่ได้อย่างประสบความสำเร็จ (Edwards, 2009)

 

Charles Richard Snyder นักจิตวิทยาคลินิกขาวอเมริกันที่มีความสนใจด้านจิตวิทยาเชิงบวกได้เขียนหนังสือชื่อ จิตวิทยาแห่งความหวัง (The Psychology of Hope) และตีพิมพ์สู่สาธารณะในปี 1994 โดยเขาได้อธิบายและให้คำนิยามของความหวังและยังคงใช้แนวทางเดิมที่เคยมีมาก่อนว่าความหวังเป็นการรู้คิดที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติของมนุษย์ (Cognitive in Nature) อย่างไรก็ตาม Snyder ได้นำเอาปัจจัยทางด้านอารมณ์ (Emotions) เข้ามาผนวกร่วมด้วยและช่วยให้การนิยามแนวคิดเกี่ยวกับความหวังของ Snyder เป็นแนวคิดที่มีความสมบูรณ์มากยิ่งขึ้น

 

Snyder (2000) ได้ให้คำนิยามของความหวังไว้ว่า หมายถึง ภาวะแรงจูงใจในด้านบวกที่เกี่ยวข้องกับความรู้สึก ซึ่งประกอบไปด้วยองค์ประกอบสำคัญ 3 ประการ ได้แก่

  1. การมีพลังในการขับเคลื่อน (Agency)
  2. การแสวงหาวิถีทาง (Pathways)
  3. เป้าหมายของความสำเร็จที่จะไปให้ถึง (Goal)

 

ผู้ที่มีความหวังที่จะประสบความสำเร็จในเป้าหมายที่ตนวางไว้มักจะสร้างพลังใจจากการบอกกับตนเอง (Self talk agency) เสมอว่า “ฉันทำได้” (I can do it) หรือ “ฉันสามารถแก้ปัญหานี้ได้” (I can solve this problem)

 

ในสถานการณ์ของโรคระบาดโควิดและภาวะเศรษฐกิจตกต่ำทั่วโลกที่ทุกคนกำลังเผชิญอยู่ในปัจจุบัน การคิดอย่างคนที่มีความหวังจะช่วยทำให้คนเรามีเป้าหมายที่เป็นสิ่งยึดเหนี่ยวให้สามารถดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ เพื่อให้มีชีวิตรอดต่อไปได้ ไม่ว่าเป้าหมายนั้นจะเป็นเป้าหมายเพื่อตนเองหรือครอบครัวและคนที่รัก ถึงแม้ในบางครั้ง เส้นทางเดิมในการประกอบอาชีพ หรือ พื้นที่ชีวิตเดิมในการหารายได้ที่เคยคิดว่าเต็มไปด้วยความสุขสบาย อาจจะต้องถูกปรับเปลี่ยนกลายเป็นเส้นทางใหม่ในการไปสู่เป้าหมายของความสำเร็จ เนื่องจากผลกระทบหรืออุปสรรคต่างๆ ที่เกิดขึ้นอย่างไม่คาดคิด เช่นเดียวกับการที่นักกีฬาคนหนึ่งจะประสบความสำเร็จเป็นเจ้าของเหรียญทองโอลิมปิคได้ นักกีฬาย่อมต้องมีความหวังในการไปถึงเป้าหมายที่ตั้งไว้อย่างชัดเจนและมุ่งมั่นเอาจริงเอาจังกับการฝึกซ้อม แม้ทุกคนรู้ดีว่า การฝึกซ้อมเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุดที่จะทำให้ประสบชัยชนะในการแข่งขัน แต่ในความเป็นจริงอาจต้องมีอุปสรรคหลายอย่างที่เกิดขึ้น ส่งผลกระทบต่อชีวิตและการฝึกซ้อมในแต่ละครั้ง นักกีฬาที่ประสบความสำเร็จจะไม่มีมีวันล้มเลิกความฝันหรือเป้าหมายที่ยิ่งใหญ่ในชีวิตของตนเองจากอุปสรรคที่พบเจอระหว่างทาง แต่เขาเหล่านั้นจะยังพยายามแสวงหาหนทางเพื่อบริหารจัดการเวลาในชีวิตควบคู่ไปกับการฝึกซ้อมอย่างทุ่มเทและหนักหน่วง จัดลำดับความสำคัญของสิ่งต่าง ๆ รู้จักให้กำลังใจตนเองในแต่ละขั้นของความสำเร็จจนสามารถบรรลุเป้าหมายที่วางไว้ และ มีการกระตุ้นและสร้างพลังใจให้กับตนเองในทุกๆ วัน เช่น การให้รางวัลหรือใช้คำพูดเพื่อสร้างแรงบันดาลใจต่อตนเอง เป็นต้น การสร้างกำลังใจนี้จะเป็นพลังในการขับเคลื่อนให้บุคคลมีความคิดมุ่งมั่นที่จะทำให้เป้าหมายที่ตั้งไว้ให้ประสบความสำเร็จแม้ว่าจะมีอุปสรรคหรือความยากลำบากเกิดขึ้น

 

การศึกษาวิจัยเกี่ยวกับความหวังในบริบทของการทำงานนั้นพบว่าความหวังจัดเป็นอารมณ์ทางบวกที่ช่วยส่งเสริมความสามารถในการฟื้นพลังของพนักงาน (Employee resilience) (Froman 2010) และยังพบว่าการมีความหวังจะทำให้พนักงานมีความเหนื่อยหน่ายในงาน (Burnout) น้อยลงและมองโลกในแง่ดีมากขึ้น มีความกระตือรือร้นในการค้นหาวิถีทางใหม่ๆ ในการเอาชนะต่ออุปสรรคที่เกิดขึ้นในที่ทำงาน มีสุขภาวะที่ดี มีความพึงพอใจและความผูกพันต่อองค์กร และสามารถปฏิบัติงานในหน้าที่ที่รับผิดชอบได้อย่างขยันขันแข็ง โดยเฉพาะในงานที่มีความท้าทาย (Bailey et al. 2007; Froman, 2010) นอกจากนี้ องค์กรสามารถลดภาระค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวข้องกับการดูแลสุขภาพจิต (Mental health) ของพนักงานลงได้ ทั้งในระดับบุคคลและองค์กร เช่น ลดการเบิกจ่ายค่ารักษาพยาบาลของพนักงาน หรือ การชดเชยการบาดเจ็บหรือทุพพลภาพในการทำงาน ซึ่งสาเหตุที่พบได้โดยส่วนใหญ่นั้นเกิดจากภาวะอาการซึมเศร้าและสิ้นความหวังที่เกิดขึ้นในสถานที่ทำงาน (Green et al. 2006)

 

จากหลักฐานเชิงประจักษ์ของงานวิจัยที่สนับสนุนว่าความหวังนั้นช่วยเพิ่มพูนสุขภาวะที่ดีของพนักงานและยังช่วยทำให้พนักงานสามารถปฏิบัติหน้าที่ของตนได้อย่างมีประสิทธิภาพ ผู้นำองค์กรจึงควรให้ความสำคัญและกระตุ้นในเกิดบรรยากาศของความหวังขึ้นภายในองค์กร (Lopez et al. 2003; Peterson & Byron 2008) โดยการโน้มน้าวให้พนักงานเกิดความรู้สึกร่วมแรงร่วมใจกันทำงานเพื่อไปสู่เป้าหมายเดียวกัน รู้หลักการในการสร้างทีมที่มีประสิทธิภาพ สร้างพลังใจในการทำงาน ผู้นำควรส่งสารสำคัญขององค์กร (Key message) ที่ตรงใจพนักงาน ทำให้พนักงานเข้าใจถึงวิสัยทัศน์และเป้าหมายร่วมกันเพื่อมุ่งไปสู่ความสำเร็จได้ เพราะองค์กรที่เต็มไปด้วยพนักงานที่ยังมีความหวังย่อมมีโอกาสในการประสบกับความสำเร็จและบรรลุเป้าหมายได้เสมอ

 

นอกจากการศึกษาวิจัยที่เกี่ยวข้องกับการสร้างความหวังในกลุ่มของคนทำงานในองค์กร ยังพบงานวิจัยอย่างแพร่หลายของการสร้างความหวังให้ผู้ป่วยโรคร้ายแรงต่างๆ Koopmeiner และคณะ (1997) พบว่า ปัจจัยที่สร้างความหวังในการมีชีวิตอยู่ต่อไปของผู้ป่วยมะเร็ง คือ วิธีการใช้เวลาของผู้ดูแลกับผู้ป่วย (Time for the patients) วิธีการพูดสื่อสารให้ข้อมูลกับผู้ป่วย (Way of giving information) ความสุภาพอ่อนน้อม (Politeness) การดูแลอย่างเอาใจใส่ (Caring and helping attitude) การปฎิบัติหน้าที่ของผู้ดูแลด้วยความซื่อสัตย์และความเคารพนับถือ (Honesty and respect) งานวิจัยของ Herth & Cutcliffe (2002) ยังพบอีกว่า เมื่อต้องเผชิญกับโรคร้ายอย่างมะเร็ง ความหวังเป็นเพียงสิ่งเดียวที่สำคัญที่สุดที่จะช่วยให้ผู้ป่วยและสมาชิกทุกคนในครอบครัวสามารถต่อสู้และผ่านพ้นจากสถานการณ์เลวร้ายนี้ไปได้

 

ยังมีการศึกษาวิจัยในอีกกลุ่มหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับความหวังและมีประเด็นที่น่าสนใจในการนำไปปรับใช้ได้ในชีวิตของเราได้ คือ งานวิจัยในกลุ่มของผู้สูงอายุที่เพิ่มจำนวนมากขึ้นในปัจจุบัน ความหวังและความสิ้นหวังถือได้ว่าเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อสุขภาพและการมีชีวิตที่ยืนยาวของผู้สูงอายุ Hernandez& Overholser (2021) รวบรวมงานวิจัยเกี่ยวกับความหวังและผู้สูงอายุจำนวน 36 ชิ้น เพื่อศึกษาประสิทธิภาพของการเข้าร่วมกิจกรรมต่างๆ ในโปรแกรมทางจิตวิทยาเพื่อสร้างเสริมความหวังในกลุ่มผู้สูงอายุ พบว่า การเข้าร่วมกิจกรรมการทบทวนชีวิต (Life review) ช่วยทำให้ผู้สูงอายุที่มีภาวะซึมเศร้า สูญเสียคนที่รัก หรือ ผู้สูงอายุที่ป่วยและรับการรักษาทางการแพทย์อยู่ มีความหวังมากขึ้นที่จะต่อสู้กับโรคร้าย และมีความต้องการมีชีวิตอยู่ต่อไป ดังนั้น หากท่านผู้อ่านมีสมาชิกในครอบครัวเป็นผู้สูงอายุ การรับฟังเรื่องราวของความสุข ความสำเร็จในอดีตของบุคคลที่ท่านรัก จะช่วยกระตุ้นให้ผู้สูงวัยที่เต็มไปด้วยประสบการณ์และเรื่องเล่าต่างๆ มีกำลังใจและมีความหวังที่จะดำรงชีวิตอยู่และรักษาสุขภาพให้แข็งแรงเพื่อคอยชื่นชมความสำเร็จและพัฒนาการของลูกหลานได้อีกยาวนาน

 

จากงานวิจัยข้างต้นสรุปได้ว่า ความหวัง (Hope) เป็นองค์ประกอบของทุนทางจิตวิทยาอีกประการหนึ่งที่เป็นพลังช่วยให้เราผ่านวันเวลาที่ยากลำบากในยามที่ต้องพบกับปัญหาอุปสรรคต่าง ๆ ในชีวิต ผลการศึกษาที่ผ่านมาช่วยทำให้ ความหวัง (Hope) ที่เคยเป็นเรื่องลึกลับและมีความเป็นนามธรรมมีความชัดเจนมากยิ่งขึ้น Snyder และคณะ (2001 ) เคยกล่าวไว้ว่า ความหวังนั้นเป็นภาวะที่เกิดจากแรงกระตุ้นในทางบวกที่ต่างไปจากการมองโลกในแง่ดี (Optimism) การมีความหวังคือบุคคลต้องมีเป้าหมายที่เฉพาะเจาะจงและมีพลังใจในการหาทางที่จะบรรลุเป้าหมายที่ตนได้ตั้งไว้ จึงเป็นเรื่องที่น่าสนใจติดตามต่อไปว่า การมองโลกในแง่ดี ซึ่งองค์ประกอบอีกด้านหนึ่งของทุนทางจิตวิทยาจะมีบทบาทสำคัญอย่างไรต่อการดำเนินชีวิตของมนุษย์เราท่ามกลางภาวะวิกฤติต่างๆ ที่เราทุกคนกำลังเผชิญอยู่ โปรดติดตาม HERO ได้ในตอนต่อไป

 

 

 

รายการอ้างอิง

 

Bailey, T., Eng, W., Frisch, M., & Snyder, C. (2007). Hope and optimism as related to life satisfaction. Journal of Positive Psychology, 2(3), 168–175.

 

Edwards, L. M. (2009). Hope. In S. J. Lopez (Ed.), Encyclopedia of Positive Psychology (Vol. 1, pp. 487-491). Hoboken, NJ: Wiley.

 

Froman, L. (2010). Positive psychology in the workplace. Journal of Adult Development, 17, 59–69.

 

Green, S., Oades, L., & Grant, A. M. (2006). Cognitive-behavioral, solution-focused life coaching: Enhancing goal striving, well-being, and hope. Journal of Positive Psychology, 1(3), 142–149.

 

Hernandez, S. C., & Overholser, J. C. (2021). A Systematic Review of Interventions for Hope/Hopelessnesss in Older Adults. Clin Gerontol, 44(2), 97-111.

 

Herth, K. A. & Cutcliffe. J. R. (2002). The concept of hope in nursing 3: hope and palliative care nursing. British Journal of Nursing 11, 977–984.

 

Koopmeiner, L., Post-White, V., Gutknecht, S., Ceronsky, C., Nickelson, K., Drew, D., Mackey, K. & Kreitzer, M. (1997). How healthcare professionals contribute to hope in patients with cancer. Oncology Nursing Forum, 24, 1507-1513.

 

Lopez, S. J., Snyder, C. R., & Pedrotti, J. T. (2003). Hope: Many definitions, many measures. In S. J. Lopez & C. R. Snyder (Eds.), Positive psychological assessment—A handbook of models and measures (pp. 91–107). Washington, DC: American Psychological Association.

 

Peterson, S. J., & Byron, K. (2008). Exploring the role of hope in job performance: Results from four studies. Journal of Organizational Behavior, 29(6), 785–803.

 

Snyder, C.R. (2000). Handbook of Hope; Academic Press: San Diego, CA, USA.

 

Snyder, C. R., Sympson, S. C., Michael, S. T., & Cheavens, J. (2001). Optimism and hope constructs: Variants on a positive expectancy theme. In E. C. Chang (Ed.), Optimism and pessimism: Implications for theory, research, and practice (pp. 101-125). Washington, DC: American Psychological Association.

 

Vaillot, M. C. (1970). Hope: the restoration of being. American Journal of Nursing 70, 268–273

 

 


 

 

บทความวิชาการ

 

โดย คุณพัลพงศ์ สุวรรณวาทิน

นิสิตดุษฎีบัณฑิต แขนงการวิจัยจิตวิทยาประยุกต์ คณะจิตวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

 

และ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร เรวดี วัฒฑกโกศล

อาจารย์ประจำแขนงวิชาจิตวิทยาพัฒนาการ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

การสร้างความพร้อมในการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมเพื่อส่งเสริมสุขภาพ

คุณพร้อมไหม? …นักจิตวิทยาพร้อมจะช่วย

การสร้างความพร้อมในการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมเพื่อส่งเสริมสุขภาพ

 

ผลการวิจัยทางด้านพฤติกรรมสุขภาพจำนวนมากพบผลสอดคล้องกันว่า การออกกำลังกายส่งผลดีต่อสุขภาพทั้งด้านร่างกาย จิตใจ และสังคมของผู้ออกกำลังกาย เช่น ทำให้ร่างกายแข็งแรง และมีอารมณ์สดชื่นแจ่มใส การออกกำลังกายที่ต้องทำเป็นกิจกรรมกลุ่ม เช่น การตีแบดมินตัน การเล่นบาส ยังเป็นการเปิดโอกาสให้เราได้สร้างความรู้จักกับคนอื่นๆ ที่มีความหลากหลาย คนต่างอาชีพ ต่างวัยมากขึ้น

 

ผลดีต่างๆ ที่ได้จากการออกกำลังกายมีมากมายและเป็นที่ตระหนักรู้โดยทั่วไป อย่างไรก็ตามมีบุคคลจำนวนมากที่ยังคงมีพฤติกรรมเนื่อยนิ่ง (Sedentary Behavior) เช่น นั่งๆ นอนๆ ไม่การออกกำลังกายแต่อย่างใด บางคนก็ตั้งใจไว้ว่า เริ่มต้นปีใหม่จะเริ่มหันมาดูแลตัวเอง ออกกำลังกายมากขึ้น แต่พอเวลาเข้ามากลางปีแล้ว บุคคลนั้นก็ยังคงไม่มีการออกกำลังกายแต่อย่างใด นอกจากนี้ บุคคลมักจะมีเหตุผลข้ออ้างที่สนับสนุนการที่ตนยังเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมตนเองไม่สำเร็จ เช่น “ไม่เห็นจะต้องออกกำลังอะไรเลย แข็งแรงอยู่แล้ว ตรวจสุขภาพทุกปี ผลการตรวจอยู่ในเกณฑ์ดีเยี่ยม” “อยากออกกำลังกายนะ แต่ช่วงนี้โควิด ยิมทุกที่ปิด ไม่มีที่จะออกกำลังกาย” “งานยุ่งมากมาย ไม่มีเวลา ถึงบ้านก็เหนื่อย อยากอาบน้ำนอนแล้ว “ ฯลฯ เหตุผลหรือข้ออ้างต่างๆ ของการประสบความล้มเหลวในการเปลี่ยนแปลงตนเองให้หันมาออกกำลังกายที่ระบุไปเหล่านี้ ล้วนแสดงให้เห็นว่าบุคคลแต่ละคนมีความพร้อมในการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม (Readiness to change behavior) แตกต่างกัน

 

ทฤษฎีความพร้อมในการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม หรือ Transtheoretical Model (TTM) ของ Prochaska และ DiClemente (1984) ได้อธิบายถึงกระบวนการสร้างความพร้อมของคนเราที่จะเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมที่เสี่ยงต่อสุขภาพของตนเองไปสู่การมีพฤติกรรมเพื่อส่งเสริมสุขภาพ โดยได้แบ่งระดับการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมออกเป็น 5 ขั้นตอน เรียกว่า “Stages of change” ดังนี้

 

1. ขั้นเมินเฉย (Pre-contemplation stage)

 

บุคคลคิดว่าพฤติกรรมที่ทำอยู่ไม่มีปัญหาอะไรต่อสุขภาพ ไม่มีความคิดที่จะปรับเปลี่ยนพฤติกรรมนั้น ดังเช่นเหตุผลข้ออ้างในการไม่ออกกำลังกายดังนี้ “ฉันไม่เห็นจะต้องออกกำลังกายอะไรเลย แข็งแรงอยู่แล้ว ตรวจสุขภาพทุกปี ผลการตรวจอยู่ในเกณฑ์ดีเยี่ยม”

 

2. ขั้นตระหนักรู้ว่ามีปัญหา (Contemplation stage)

 

บุคคลเริ่มรับรู้ว่าการนั่งๆ นอนๆ ไม่ออกกำลังกายที่ทำอยู่ตอนนี้ อาจก่อให้เกิดปัญหาต่อสุขภาพได้ บุคคลที่อยู่ในขั้นนี้มักจะมีความลังเลใจ (Ambivalence) ระหว่าง การยอมรับหรือปฏิเสธการเปลี่ยนแปลง เหตุผลข้ออ้างสำหรับความลังเลใจในการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมเช่น “ผลการตรวจเลือดที่ผ่านมาพบว่า ระดับโคลเรสเตอรอลสูงกว่าเดิมมากจนน่าตกใจเลย หมอแนะนำให้ออกกำลังกาย แต่ว่า…ช่วงนี้โควิด ยิมทุกที่ปิด ไม่มีที่จะออกกำลังกาย รอให้สถานการณ์โควิดดีขึ้นก่อนดีกว่า”

 

3. ขั้นตัดสินใจเปลี่ยนแปลง (Determination stage/Preparation stage)

 

บุคคลคิดที่จะลด หรือเลิกพฤติกรรมเดิมที่เป็นปัญหา และเริ่มวางแผน (Action Plan) ในการเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อสุขภาพที่ดี เช่น จัดตารางการทำงานและการออกกำลังกายให้ชัดเจน เตรียมสถานที่และอุปกรณ์จะใช้ในการออกกำลังกาย เป็นต้น

 

4. ขั้นกระทำการเปลี่ยนแปลง (Action stage)

 

ขั้นนี้จะเริ่มขึ้นเมื่อบุคคลเริ่มเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมที่เป็นปัญหาของตนได้ เช่น ลงมือออกกำลังกายตามตารางที่ได้วางแผนไว้ ในขั้นตอนนี้อาจใช้หลายวิธีการร่วมกันที่จะช่วยให้การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมประสบความสำเร็จ เช่น การจัดทำแผนระยะสั้น และ แผนระยะยาว การชวนเพื่อนร่วมออกกำลังกาย การให้รางวัลกับตัวเองเมื่อออกกำลังกายได้ตามแผนที่วางไว้ เป็นต้น

 

5. ขั้นคงไว้ซึ่งการเปลี่ยนแปลง (Maintenance stage)

 

บุคคลสามารถปฏิบัติตามแผนอย่างต่อเนื่อง จนกลายเป็นพฤติกรรมที่คงที่ กล่าวคือ มีการออกกำลังกายเป็นประจำจนเป็นนิสัย แต่อาจมีการหวนกลับไปทำพฤติกรรมเดิมอีก (Relapse) คือหันกลับมามีพฤติกรรมการนั่งๆ นอนๆ ไม่ออกกำลังกายหลายๆ วันติดต่อกัน เป็นต้น

 

 

ถึงตอนนี้ ทุกท่านคงน่าจะทราบแล้วนะคะว่า ตัวท่านมีความพร้อมเพียงใดที่จะเปลี่ยนแปลงตนเองในการหันมาออกกำลังกาย ท่านใดที่อยู่ในขั้นตอนที่มีความพร้อมมาก ท่านก็มีโอกาสจะประสบความความสำเร็จในการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมนี้ด้วยตัวท่านเองค่อนข้างสูง สำหรับท่านที่อยากเปลี่ยนแปลงตัวเองแต่รู้สึกลังเลใจว่าตนจะทำได้สำเร็จไหม รู้สึกไม่แน่ใจในความสามารถที่จะลุกขึ้นมาเปลี่ยนแปลงตัวเอง ท่านอาจต้องมีตัวช่วยในเบื้องต้นก่อนค่ะ นักจิตวิทยาสุขภาพพร้อมที่จะช่วยท่านโดยการจัดโปรแกรมหรือกิจกรรมต่างๆ เพื่อช่วยให้ท่านก้าวผ่านอุปสรรคต่างๆ ที่ขัดขวางการออกกำลังกายและช่วยเติมความมั่นใจเพื่อให้ท่านมีความพร้อมมากขึ้นในการเปลี่ยนแปลงตนเองให้มีสุขภาพขึ้นดีค่ะ อย่าลืมนะคะ แค่รู้สึกอยากจะเปลี่ยนแปลงตัวเองเพื่อไปสู่สิ่งที่ดีกว่า ความสำเร็จในการเปลี่ยนแปลงตัวเองนั้นก็อยู่ไม่ไกลแล้วค่ะ

 

 

รายการอ้างอิง

 

Prochaska, J. O., & DiClemente, C. C. (1984). The transtheoretical approach: Crossing traditional boundaries of therapy. Dow Joneslrwin.

 

 


 

 

บทความวิชาการ

โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร เรวดี วัฒฑกโกศล

อาจารย์ประจำแขนงวิชาจิตวิทยาพัฒนาการ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

Clubhouse: พื้นที่แห่งความสมานฉันท์?

 

คงปฏิเสธไม่ได้ว่าสังคมไทยในตอนนี้เต็มไปด้วยความขัดแย้ง ความขัดแย้งประเภทนี้นักจิตวิทยาสังคมเรียกว่าความขัดแย้งระหว่างกลุ่ม (intergroup conflict) ซึ่งมีที่มาได้จากหลายอย่างไม่ว่าจะเป็นการที่แต่ละกลุ่มมีความเชื่อ ความคิด เจตคติที่ต่างกัน การที่คนตั้งแง่กับคนกลุ่มอื่นเพียงเพราะไม่ได้เป็นคนกลุ่มเดียวกัน (mere categorization) ความลำเอียงเข้าข้างกลุ่มตนเอง (ingroup favouritism) การมองว่าคนที่ไม่ใช่กลุ่มตนเองเหมือนกันหมดทุกคน (outgroup homogeneity) การมีภาพเหมารวมต่อกลุ่มนั้นในทางลบ (stereotype) ซึ่งกระตุ้นอารมณ์และพฤติกรรมทางลบ ความขัดแย้งระหว่างกลุ่มในแต่ละกรณีมีความละเอียดอ่อน ซับซ้อนและมีที่มาแตกต่างกัน ผู้เขียนขอเก็บไว้เขียนในโอกาสหน้า วันนี้ขอเสนอวิธีแก้ความขัดแย้งระหว่างกลุ่มที่น่าจะครอบคลุมความขัดแย้งระหว่างกลุ่มหลาย ๆ กรณี คือ Intergroup contact หรือ การที่คนจากคนละกลุ่มมีปฏิสัมพันธ์กัน

 

การมีปฏิสัมพันธ์กันนี้เกิดขึ้นได้ทั้งจากการมีปฏิสัมพันธ์ต่อหน้า (face-to-face) เช่น ในการทดลองหนึ่งผู้วิจัยสุ่มให้ทหารซึ่งมาจากชาติพันธุ์ที่เป็นกลุ่มหลักในประเทศนอรเวย์ (ethnic majority Norwegian) เป็นเพื่อนร่วมห้องกับทหารซึ่งมาจากชาติพันธุ์ที่เป็นกลุ่มน้อย (ethnic minority: Finseraas & Kotsadam, 2017) และในกรณีที่การปฏิสัมพันธ์ต่อหน้าเป็นไปได้ยาก การมีปฏิสัมพันธ์แบบถ่ายทอด (extended contact: Wright et al., 1997) ก็เป็นตัวเลือกได้ โดยการมีปฏิสัมพันธ์แบบถ่ายทอดแบ่งเป็นสองวิธี ได้แก่ การเรียนรู้ผ่านสื่อต่าง ๆ ว่าสมาชิกของกลุ่มอื่นกับสมาชิกของกลุ่มตนสามารถมีความสัมพันธ์ที่ดีต่อกันได้ (vicarious contact) เช่น การทดลองหนึ่งผู้วิจัยสุ่มให้เด็กที่มีร่างกายสมบูรณ์ มีอวัยวะครบ 32 (able-bodied) อ่านนิทานที่เกี่ยวกับมิตรภาพระหว่างเด็กที่มีร่างกายสมบูรณ์กับเด็กที่มีร่างกายที่จำกัด (disabled) แม้กระทั่งการจินตนาการว่าตนได้มีปฏิสัมพันธ์กับคนที่ไม่ใช่กลุ่มตนเอง (imagined contact) และการปฏิสัมพันธ์เป็นไปอย่างไหลลื่น ก็สามารถลดความประหม่าจากการปฏิสัมพันธ์กับคนที่มาจากกลุ่มอื่น และทำให้การมีปฏิสัมพันธ์ในอนาคตเป็นไปในทางบวกมากขึ้น เช่น Turner et al. (2007 การศึกษาที่ 3) ให้ผู้ร่วมการทดลองชายที่ชอบเพศหญิง (heterosexual men) จินตนาการว่าได้พูดคุยกับผู้ชายที่ชอบเพศชาย (homosexual men) พบว่า ผู้ร่วมการทดลองที่ได้พบคนจากกลุ่มอื่น ได้อ่านเรื่องราวที่ดีของคนต่างกลุ่ม และจินตนาการว่าได้มีปฏิสัมพันธ์กับคนจากกลุ่มอื่นมีเจตคติทางบวกต่อคนจากกลุ่มอื่น และมีความประหม่าในการปฏิสัมพันธ์น้อยลง (สามารถอ่านการวิเคราะห์อภิมานซึ่งพบผลของการปฏิสัมพันธ์ของคนต่างกลุ่มได้ในการศึกษาของ Paluck และคณะ 2021)

 

ทั้งนี้ ไม่ใช่แค่การปฏิสัมพันธ์ใด ๆ ที่จะสามารถส่งเสริมความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มได้ Allport (1954) ได้เสนอ Contact Hypothesis ซึ่งตั้งสมมติฐานว่าสาเหตุหลักของความขัดแย้งระหว่างกลุ่ม คือ การที่กลุ่มคู่ขัดแย้งไม่ได้มีการปฏิสัมพันธ์กันอย่างมีคุณภาพ ดังนั้นเขาจึงได้เสนอเงื่อนไขของการปฏิสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มที่ช่วยลดความขัดแย้งระหว่างกลุ่มและสร้างความสามัคคีไว้ 4 เงื่อนไข ได้แก่

 

  1. Equal status ระหว่างที่ทั้งสองกลุ่มปฏิสัมพันธ์กัน ทั้งสองกลุ่มต้องมีสถานะเท่าเทียมกัน
  2. Common goals การที่ทั้งสองกลุ่มมีเป้าหมายร่วมกัน
  3. Intergroup cooperation ทั้งสองกลุ่มตระหนักว่าการกระทำของแต่ละกลุ่มส่งผลต่อกันและกัน (interdependence) จนทำให้สมาชิกจากทั้งสองกลุ่มต้องมีความร่วมไม้ร่วมมือกัน
  4. Authority sanction การได้รับการสนับสนุนจากผู้มีอำนาจ การมีกฎหมายหรือธรรมเนียมปฏิบัติที่ส่งเสริมการปฏิสัมพันธ์ของทั้งสองกลุ่ม

 

เงื่อนไขทั้งสี่นี้เป็นที่มาของข้อสังเกตของผู้เขียนว่า แอพพลิเคชั่นคลับเฮ้าส์สามารถเป็นพื้นที่ในการลดความขัดแย้งระหว่างกลุ่มได้ สำหรับผู้ที่ไม่คุ้นเคย คลับเฮ้าส์ คือ แอพพลิเคชั่นที่เพียงมีเบอร์โทรศัพท์และสมาร์ทโฟนใคร ๆ ก็สามารถเข้าใช้งานได้ มีเพียงชื่อของเราเท่านั้นที่ได้รับการแสดงผล ความเชื่อ ความสนใจอื่น ๆ ผู้ใช้งานสามารถเพิ่มได้เอง ทำให้โอกาสในการพบปะกับคนที่มีพื้นฐานต่างกันเพิ่มขึ้นมาก เมื่อเทียบกับการใช้สื่อกระแสหลัก เช่น โทรทัศน์และสื่อสังคมออนไลน์ที่ผู้ใช้อาจเลือกที่จะติดตามเพจใดเพจหนึ่งที่ตรงใจตนเอง และไม่เปิดรับสื่อที่ไม่ตรงใจตนเอง คลับเฮ้าส์นั้นคล้ายวิทยุ คือ มีห้องต่าง ๆ ซึ่งมีการตั้งหัวข้อตามความสนใจในระยะเวลาหนึ่ง หากห้องเปิดอยู่ผู้ฟังสามารถเข้าไปฟังได้อย่างอิสระ เนื่องจากไม่มีการล็อกห้อง ผู้ฟังสามารถยกมือได้หากต้องการร่วมสนทนา

 

คลับเฮ้าส์นั้น มี moderator เรียกสั้น ๆ ว่า “ม็อด” เป็นผู้ควบคุมห้อง ม็อดนี่เองที่มีผลเป็นอย่างมากต่อพลวัตของห้อง หากม็อดวางและสื่อสารกฎระเบียบให้ชัดเจนกับคนในห้อง เช่น ผู้พูดจะได้รับการอนุญาตให้พูดหากม็อดเรียกชื่อเท่านั้นและห้ามพูดแทรกคนอื่น และหากม็อดแจ้งบทลงโทษสำหรับผู้ฝ่าฝืนก็จะสอดคล้องกับเงื่อนไข authority sanction ในกรณีที่ห้องตั้งมาเพื่อให้คนที่มาจากคนละกลุ่มคุยกัน หากม็อดกำหนดเวลาในการพูดกับผู้พูดแต่ละคนอย่างเท่าเทียมก็จะเข้ากับเงื่อนไขของ equal status คือ สมาชิกจากแต่ละกลุ่มมีเวลาในการนำเสนอข้อมูลและความคิดของตนพอ ๆ กัน หากม็อดมีทักษะการฟังที่ดี ม็อดสามารถชี้ให้เห็นเป้าหมายที่กลุ่มสองกลุ่มมีร่วมกันได้ (common goal) และชี้ให้เห็นว่าในสถานการณ์นั้น คนทั้งสองกลุ่มต่างต้องพึ่งพากันและกันอย่างไรหากต้องการไปถึงจุดหมาย (intergroup cooperation) เช่น หากห้องตั้งหัวข้อว่า “จับโป๊ะ วัคซีน VVIP” ผู้ฟังอาจจะมาจากกลุ่มที่มีความเชื่อทั้งการเมืองที่ต่างกัน หากม็อดชี้ให้เห็นว่าบุคลากรทางการแพทย์หน้าด่านควรได้รับวัคซีนที่มีประสิทธิภาพก่อน เพราะกลุ่มนี้รักษาเราทุกคน และหากต่างคนต่างส่งเสียงเสียงอาจจะเบาไป แต่ถ้าทั้งสองกลุ่มช่วยกันส่งเสียง (intergroup cooperation) เสียงจะดังขึ้นทำให้บุคลากรทางการแพทย์หน้าด่านมีโอกาสที่จะได้รับวัคซีนมากขึ้น (common goal) และม็อดเปิดโอกาสให้คนจากสองฝั่งยกมือพูด โดยให้เวลาเท่าเทียมกัน (equal status) และให้การแลกเปลี่ยนเป็นไปอย่างสร้างสรรค์ (authority sanction) ก็จะเกิดการปฏิสัมพันธ์ที่มีคุณภาพตามเงื่อนไขของ Allport (1954) และทำให้ทั้งสองกลุ่มมีเจตคติที่ดีขึ้นต่อกันและกัน

 

ผู้เขียนเองได้รับประสบการณ์ดี ๆ จากการใช้งานคลับเฮ้าส์มาก คือ ได้เรียนรู้มุมมองของคนจากภาคอื่น ช่วงอายุอื่น สายอาชีพอื่น ซึ่งการใช้สื่อสังคมออนไลน์ปกติหรือเครือข่ายทางสังคมในชีวิตจริงของผู้เขียนมีข้อจำกัดอยู่มาก ทำให้การมองในมุมคนอื่น (perspective taking) ของผู้เขียนเพิ่มขึ้นเป็นอย่างมาก ในสถานการณ์ที่บ้านเมืองเราเต็มไปด้วยความตึงเครียดแบบนี้ ผู้เขียนเชื่อว่า การมองในมุมคนอื่นเป็นกุญแจสำคัญอีกดอกซึ่งจะช่วยให้คนไทยเราเปิดใจให้กันและรับฟังกันอย่างตั้งใจมากขึ้น ดังนั้น หากผู้อ่านสามารถทำได้ ผู้เขียนสนับสนุนให้รับฟังคลับเฮ้าส์หลาย ๆ ห้อง และขอให้ม็อดทำหน้าที่ของตนให้ดี เพื่อมีส่วนร่วมสร้างสังคมไทยที่สามัคคีและรักใคร่กัน

 

 

 

รายการอ้างอิง

 

Allport, G. W. (1954). The nature of prejudice. Addison-Wesley.

 

Finseraas, H., & Kotsadam, A. (2017). Does personal contact with ethnic minorities affect anti-immigrant sentiments? Evidence from a field experiment. European Journal of Political Research, 56(3), 703-722. https://doi.org/10.1111/1475-6765.12199

 

Paluck, E. L., Porat, R., Clark, C. S., & Green, D. P. (2021). Prejudice reduction: Progress and challenges. Annual Review of Psychology, 72, 533-560. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-071620-030619

 

Turner, R. N., Crisp, R. J., & Lambert, E. (2007). Imagining Intergroup Contact Can Improve Intergroup Attitudes. Group Processes & Intergroup Relations, 10(4), 427–441. https://doi.org/10.1177/1368430207081533

 

Wright, S. C., Aron, A., McLaughlin-Volpe, T., & Ropp, S. A. (1997). The extended contact effect: Knowledge of cross-group friendships and prejudice. Journal of Personality and Social Psychology, 73(1), 73-90. https://psycnet.apa.org/buy/1997-04812-006

 

 


 

 

บทความวิชาการ

 

โดย อาจารย์ ดร.ภัคนันท์ จิตต์ธรรม

อาจารย์ประจำแขนงวิชาจิตวิทยาสังคมพื้นฐานและประยุกต์ คณะจิตวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

Transparent Research Practices in Psychology

Transparent Research Practices in Psychology

( 2508 Words (10 min read) )

 

 

There is a replication crisis in the social sciences.

How much can we trust the research findings published in psychological journals? We can’t be certain about the exact answer to this question and perceptions might vary depending on who you ask but there is a growing consensus that within psychology, many of the published findings are not as trustworthy as they should be. For example, in a recent survey of scientists in nature, 80% of researchers agreed that there was either a slight or significant crisis in the field (whatever a slight crisis is!?)

 

 

Why do people doubt the veracity of psychological research and think the field is in a crisis?

 

There are multiple reasons why researchers think the field is in crisis. First, there have been several repeated failures to replicate the effects of many published findings in psychology (Camerer et al., 2018; Open Science Collaboration, 2015)[1]. In these efforts, multiple labs set out to replicate the methods of hundreds of published studies and retested these experiments in a new (and typically much larger) sample of participants. As an observer, what you might reasonably expect to see here is that the majority of findings would demonstrate the same effects as were reported in the original study and, due to chance, a small number of these studies wouldn’t replicate. But, the rather earth-shattering outcome of these replication efforts is that only a minority of studies actually replicated the original research findings. Notably, several high-profile effects have been brought into question. For example, the concept of power posing was promoted in a TED talk by Amy Cuddy that has been viewed more than 60m times, yet the research that forms the basis of this effect does not always replicate. Social priming research has emphasised how subtle cues in the environment can affect our behaviour, often in dramatic ways. For example, unscrambling some sentences that include concepts related to elderly people can make us walk slower, holding a hot drink can make us think more warmly of others. This research has featured in many bestselling pop psychology books, such as Daniel Kahneman’s Thinking Fast and Slow, yet the construct of social priming is another area that has major replication issues. Thus, the low replicability rate in psychology presents a challenge to the credibility of the field and has resulted in much attention being directed to understanding both the causes of this replication “crisis” and how researchers can reform practices to increase the replicability, robustness, and credibility of the research.

 

 

The cause of the replications crisis: questionable research practices.

 

So what underpins this credibility crisis? Why are many original effects not as trustworthy as they should be? Well, it turns out that many of the norms of the research process favoured the publication of false-positive findings (in other words, reporting effects when no such effect exists). Among the most basic principles that guide scientists is a commitment to objectivity, honesty, and openness (Committee on Science & Panel on Scientific Responsibility and the Conduct of Research, 1992; p.36). And we would expect that these principles should guide best scientific practices during the design of experiments, analysis of data, and communication of knowledge. In other words, researchers should, in practice, be as honest and as objective as possible when designing and reporting their findings. However, individual biases, norms, and systemic pressures can cause these principles to be corrupted during the research process.

 

For example, researchers are primarily incentivised for publications, yet the probability of a paper being accepted for publication in a journal is traditionally associated with the novelty (is it new and surprising) and statistical significance of the reported effects. The consequence of this publication bias is that researchers can be (implicitly or explicitly) motivated to exploit degrees of freedom in the way data is collected, analysed, and reported, that favour producing a publication with statistically significant (as opposed to null) effects (Simmons et al., 2011).

 

Questionable Research Practices (QRPs) is a term used to refer to the broad range of decisions in the design, analysis, and reporting of research that all increase the likelihood of achieving a statistically significant result, and therefore a positive response from journal editors and reviewers; for example., p-hacking, cherry picking, and Hypothesizing After the Results are Known (HARKing)[2]. P-hacking refers to researchers exploiting flexibility in the analysis; for example, by running statistical analyses with and without including covariates, deciding whether to include or exclude outliers on the basis of their impact on the effect of interest, etc (Simonsohn et al., 2014; Wicherts et al., 2016). Cherry picking refers to the practice of failing to disclose all the dependent variables and conditions in a study and instead only reporting the outcome measures and/or conditions that reach statistical significance. HARKing refers to the practice of presenting findings that were unexpected or unplanned as if they had been originally predicted and were tested using confirmatory hypothesis testing (Kerr, 1998). In summary, one explanation for the low replication rates is that many original findings are based, at least partly, on studies that involve the use of questionable research practices.

 

 

Widespread prevalence of QRPs in the West.

 

To what extent are researchers actually engaging in QRPs? To answer this question, John, Loewenstein and Prelec asked 2000 psychologists in 2012 about their involvement in QRPs. Rather remarkably, a high percentage of US psychologists openly admitted to having engaged in QRPs and they believed their colleagues engaged in them even more than they admitted to doing so!

 

Similar admissions of QRP use have been reported in an Italian sample of psychologists (Agnoli et al., 2017), and across other fields such as education (Makel et al., 2019) and ecology and evolution (Fraser et al., 2018).

 

When researchers flexibly use combinations of these QRPs, the likelihood of being able to find a statistically significant effect can dramatically increase, irrespective of whether there was actually an effect in what you were testing. For an illustration of how easy it is to find significant effects with subtle (and often justifiable) analysis decisions see: https://fivethirtyeight.com/features/science-isnt-broken/#part4

 

 

The credibility revolution and reforms to research practices.

 

So what is being done to improve the way research is conducted? In response to the replication crisis and growing awareness of the problematic nature of QRPs, scientists have proposed several reforms to research practices aimed at improving the transparency, and therefore the credibility of research. These reforms includepractices designed to increase the transparency in research practices: (1) preregistration, (2) open data; and reforms to improve research design, (3) power analyses.

 

1. Preregistration refers to the practice of explicitly stating one’s hypotheses and analysis plans prior to data collection. For example, a researcher would make clear what their primary outcome variable is, how they will define outliers, when they will stop collecting data, etc. Specifying these details in advance reduces researcher degrees of freedom in the analysis and makes it clear to other researchers what parts of your results are based on confirmatory hypothesis testing versus exploratory tests. A more advanced form of preregistration – which is becoming increasingly common – is to submit your introduction and proposed methods and planned analysis directly to a journal for peer review. In a registered report, the manuscript is evaluated on the basis of the introduction, methods, planned analysis (everything but the results!). If accepted, researchers are given a guarantee that provided they conduct their research according to the prespecified methods, the journal will publish their research, irrespective of the results! There are two key benefits to this approach to research. First, researchers get peer review feedback before the research is conducted which can allow improvements to the study design. Second, it reduces publication bias and encourages objective reporting of results.

 

2. Open data is the practice of sharing primary research data and materials (e.g., stimuli, code, etc) to a publicly accessible online repository. When psychology (and other fields) began there was no medium through which researchers could share their raw data alongside publications. This is no longer the case and there is a steady shift towards encouraging, or in many cases requiring, researchers to make their data available. Sharing data has multiple benefits for both the original researcher and for science more broadly. For the researcher, sharing data obviously makes it much more accessible for others, but a key benefit is that it also makes it accessible for your future self, if you want to return to the original data and conduct any reanalysis. Sharing data also makes us more accountable and more likely to avoid confirmation bias and be more rigorous in checking our analysis and data when we are aware that others may check this too! Data sharing accelerates scientific knowledge by allowing other researchers to build on your findings, avoid duplicate data collection efforts, include evidence in meta analysis, and also helps detect fraud or errors in reporting.

 

3. Power analysis refers to the practice of conducting a power calculation, before collecting any data, to estimate and justify the sample size required in order to detect a specified effect. This is important because running underpowered research designs is unethical, a waste of resources, and is a central cause of untrustworthy research findings in the published literature. Thus, researchers need to design studies that are powered to detect the effects we are expecting to observe.

 

 

Adoption of Research Practice Reforms.

 

These research practice reforms are designed to increase the transparency and robustness of the research process, thereby reducing opportunities for researchers to use QRPs, reducing the chance of false-positive findings, and ultimately improving the replicability of research. Within Western academia (North America, Europe, Australasia), there is a growing recognition of the problematic nature of QRPs and researchers are responding to this with lower (reported) use of QRPs and a willingness to adopt reformed research practices (Motyl et al., 2017). This increased engagement in research practice reforms (i.e., preregistration, data sharing, and power analyses) is driven by several factors. At one level, researchers are engaging with research practice reforms because they recognize that these practices are good for science and lead to more reliable, robust, and trustworthy research. At another level, research practice reforms are also driven by editorial policies, education, cultural norms, and incentives. For example, editorial policies now often require authors (as a condition of acceptance) to report a power analysis when justifying their sample size. Societies (e.g., Society for the Improvement of Psychological Science) have emerged dedicated to discussing best research practices, many psychology departments have open science clubs (e.g., ReproducibiliTea) that facilitate training and sharing knowledge of research practice reforms (e.g., where to go and how to write an effective preregistration). Journals are incentivising preregistration and data sharing (e.g., through the use of badges at Psychological Science) and many journals have adopted registered reports as a format to encourage researchers to submit preregistered research that can be offered in principal acceptance prior to data collection. In summary, researchers are rapidly adopting reforms to their research practices to make science more transparent and credible.

 

 

A local challenge.

 

Although many of the normative practices of researchers based in the West (i.e., North America, Europe and Australia) are reforming, few efforts have been made to examine how research practices are changing more locally in Thailand and South East Asia. To date, there is little evidence on how local researchers (1) perceive there to be an issue with the credibility of psychological research, (2) are motivated to adopt research practice reforms, and (3) face different barriers in their adoption of these reforms.

 

Concerning perceptions of credibility, there are far fewer open discussions around metascience in South East Asia that may result in less awareness and recognition of some of the systemic issues in research practices[3]. Similarly, there is little knowledge of the degree to which researchers in the region are motivated to adopt new practices. As an illustration of these combined challenges to have open discussion and understand local attitudes, a recent study attempted to include the attitudes of members of the Asian Society for Social Psychology (AASP) in their international survey on the use of QRPs and research practice reforms. Unfortunately, AASP declined to distribute the survey to members “… out of fear that our survey would give its membership cues that questionable research practices are normative, increasing the likelihood that its members would use those practices” (Motyl et al. 2017, p. 38). Understanding the local barriers to research reforms is also an important endeavour because many of the proposed reforms have been developed by researchers who are based in Western regions, and focus on how these reforms apply within their own Western research contexts. Although the basic principles behind conducting and reporting robust research are universal; the practices that researchers adopt may differ across regions, and there are inequalities in the incentives and barriers experienced by researchers in different contexts. For example, the barriers to engaging in practices such as data sharing are reducing in the West through education, training, and access to resources. Likewise, the incentives (both tangible and intangible) for data sharing are growing with transparent (i.e., open) research practices becoming a desirable (or required) criterion for academic employment in some departments and kudos attached to research (and researchers) that shares open data. In contrast, far fewer training opportunities exist for raising awareness of these practices within the SE Asia region and there are limited incentives for their uptake. Thus, an important direction for future work is to focus on local challenges to research practice reforms in Thailand and South East Asia. In other words, what are the barriers that local researchers face when implementing research practices such as preregistration, sharing open data, etc.? In addition to the absence of incentives, there may exist many culturally grounded barriers to reform. As an example of how culture may affect reform, many of the research practice reforms in Western cultures have been driven by graduate students and early career researchers challenging the status quo (and often the approach of more senior academics). However, the relatively tighter cultures in South East Asia typically favour conforming to the values, norms, and behaviours adopted by others and sanctioning deviance and the promotion of reforms. Thus, there might exist much stronger resistance to the adoption of counternormative behaviour in the region.

 

In summary, the research practice reforms adopted by most psychologists mean that the field is producing higher quality and more replicable effects now compared to ten years ago. However, there remains much to do and there is currently a need for trying to understand the context-specific challenges perceived by researchers in the SE Asia region and to develop solutions to tackle barriers to engaging in best scientific practices.

 

To stay updated with issues related to open science in the region follow the South East Asian Network for Open Science (SEANOS) on twitter here: https://twitter.com/opensciencesea

 

 

References

 

[1] There is evidence for low replicability across many other research fields; e.g., economics (C. F. Camerer et al., 2016; Ioannidis et al., 2017), pharmacology (Lancee et al., 2017).

 

[2] Other examples of QRPs not stated here include: selective reporting of significant studies and file drawing null effect studies; conducting low powered studies.

 

[3] This is not true across the entire region, i.e., open science is prominent in Indonesia.

 

Pic cr. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Research_Scene_Vector.svg ​

 

 


 

 

 

About the Author.

Dr.Harry Manley is a lecturer in the Faculty of Psychology at Chulalongkorn University. Twitter @harrisonmanley

 

อะไรทำให้เราลืมกันนะ?

ความทรงจำถือเป็นสิ่งที่สำคัญมากในชีวิตของเรา ความทรงจำทำให้เราสามารถเรียนรู้สิ่งต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นได้ ทำให้เราสามารถพัฒนาตนเองได้ในหลาย ๆ ด้าน และทำให้เราเป็นเราในทุกวันนี้ แต่หลายครั้งที่เรามักจะลืม บางคนก็ลืมว่าเราจะต้องทำอะไร บางคนลืมข้อมูลสำคัญที่จะต้องจำให้ได้ การลืมนั้นสามารถเกิดได้ขึ้นในทุก ๆ วัน มันเป็นเรื่องปกติที่เรามักจะลืมอะไรบ้างอย่าง ในบางครั้งถึงแม้ว่าเราอยากจะจำให้ได้มากเท่าไร พยายามจำมากเท่าไร เราก็ยังลืมอยู่ดี

 

ทำไมเราถึงลืม? เราไม่ลืมได้หรือไม่?

 

ผลการวิจัยพบว่า การลืม ถึงแม้ว่ามันจะดูเหมือนว่ามันไม่สำคัญเท่าไหร่ แต่ในความเป็นจริงแล้วมันสำคัญไม่น้อยเลยทีเดียว โดยเฉพาะในสถานการณ์ที่เราจำเป็นจะต้องใช้ความทรงจำของเรา เช่น ในการให้การของผู้เห็นเหตุอาชญากรรม ความทรงจำของเราจึงมีความสำคัญมาก หลายคนจึงอาจจะใช้วิธีต่าง ๆ ในการกันลืม เช่น การจดโน้ต การบันทึกไว้ในโทรศัพท์ หรือแม้กระทั่งถ่ายรูปเก็บไว้

 

สิ่งที่สำคัญที่ทำให้เราลืมก็คือเวลา

 

มีงานวิจัยค้นพบว่ายิ่งเวลาผ่านไปนานเท่าไรหลังจากที่เราเรียนรู้สิ่งที่เราต้องการจะจำ เราก็ยิ่งมีโอกาสที่จะลืมมันมากเท่านั้น เพราะสิ่งต่าง ๆ ที่เราต้องการจะจำเมื่อเราได้เข้ารหัสรับรู้มันผ่านประสาทสัมผัสของเรา และถูกเข้าไปเก็บในความทรงจำระยะสั้น ซึ่งสามารถจุความทรงจำได้อย่างจำกัดในระยะเวลาอันสั้น เมื่อข้อมูลที่อยู่ในความทรงจำระยะสั้นไม่ได้ถูกทบทวนซ้ำ เราก็จะลืมมันไปในที่สุด แต่ถ้าเราทวนสิ่งที่ต้องการจะจำซ้ำ ๆ ก็จะทำให้เราสามารถจำสิ่งนั้นได้ดีขึ้น เมื่อเราได้มีการทบทวนซ้ำถึงข้อมูลนั้นหลาย ๆ ครั้ง ก็จะทำให้ข้อมูลนั้นส่งต่อเข้าไปเก็บไว้ในความทรงจำระยะยาวของเรา ซึ่งสามารถบรรจุความทรงจำได้มากกว่าและนานกว่าความทรงจำระยะสั้น ทำให้เราสามารถที่จะจำข้อมูลนั้นได้ดีขึ้นและมีโอกาสที่จะลืมน้อยลง

 

อีกอย่างหนึ่งที่ทำให้เรามักจะจำในสิ่งที่เราต้องการจะจำไม่ได้ เป็นเพราะสิ่งที่เราต้องการจะจำได้ถูกรบกวนโดยสิ่งที่เราจำไปแล้วก่อนหน้านี้ ทำให้เราไม่สามารถจำสิ่งที่เราต้องการจะจำได้ (reactive interference) เช่น ในการเปิดเทอมใหม่ คุณครูพยายามที่จะจำชื่อนักเรียนในห้องให้ได้ ซึ่งคุณครูอาจจะจำชื่อนักเรียนสลับกันกับนักเรียนปีที่แล้ว ทำให้ไม่สามารถจำชื่อนักเรียนปีนี้ได้ถูกต้อง หรือ ถูกรบกวนจากสิ่งที่เราต้องการจะจำหลังจากนั้น (proactive interference) เช่น การจอดรถในที่ทำงาน เนื่องจากเราจะต้องเปลี่ยนที่จอดรถทุกวัน ทำให้เราไม่สามารถจำได้ว่าวันนี้เราจอดรถไว้ที่ไหน เพราะการจำว่าวันนี้เราจอดรถไว้ที่ไหนถูกรบกวนโดยอาจจะจำเป็นที่ ๆ เราจอดรถไว้เมื่อวานแทน วิธีการที่จะทำให้เราจำได้นั่นก็คือการพยายามทวนซ้ำ ๆ ว่าเราจอดรถไว้ที่ไหน หรือ พยายามหาดูว่ามีอะไรที่สามารถช่วยเราจำได้บ้าง เช่น เลขตรงเสาที่อยู่ใกล้รถของเรา หรือว่าเราออกมาแล้วเจออะไรเป็นอย่างแรก

 

อย่างไรก็ตามไม่ได้หมายความว่าความทรงจำต่าง ๆ ที่ถูกเก็บไว้ในความทรงจำระยะยาวของเราแล้วนั้น เราจะไม่มีวันลืมความทรงจำเหล่านั้นไป เราก็มีโอกาสที่จะลืมความทรงจำเหล่านั้นได้หากเราไม่ได้นึกถึงมันเป็นเวลานาน หรือในบางครั้งเราก็อาจจะไม่สามารถนึกถึงหรือจำได้ทันที อาจจะต้องมีตัวบ่งชี้ หรือ คำใบ้ อะไรสักอย่างที่เกี่ยวข้องกับสิ่งที่เราต้องการจะนึกถึง ช่วยให้เราจำความทรงจำนั้นได้ ดังนั้นหากเราต้องการที่จะจำอะไร เราสามารถทบทวนมันซ้ำ ๆ เพื่อที่จะทำให้ข้อมูลนั้นถูกส่งจากความทรงจำระยะสั้นสู่ความทรงจำระยะยาว เมื่อความทรงจำนั้นถูกเก็บเข้าที่ความทรงจำระยะยาวนั่นหมายความว่า เราสามารถจำมันได้แล้วนั่นเอง

 

 


 

บทความวิชาการ

 

โดย อาจารย์ ดร.พจ ธรรมพีร

อาจารย์ประจำแขนงวิชาจิตวิทยาปริชาน

 

ล้มแล้วลุกได้…หากเรามีทุนทางจิตวิทยา (ตอนที่ 1)

ล้มแล้วลุกได้…หากเรามีทุนทางจิตวิทยา

“Resilience” ทุนทางจิตวิทยา ตอนที่ 1

 

 

จากสถานการณ์ของโรคระบาด COVID-19 ที่ยังไม่มีทีท่าว่าจะสงบลงและยังคงส่งผลต่อสภาพเศรษฐกิจทั้งในระดับประเทศและระดับโลกอย่างต่อเนื่อง ผลกระทบโดยตรงที่เกิดขึ้นต่อบุคคล ในการประกอบอาชีพ คือ ปัญหาการว่างงาน การถูกลดเงินเดือน หรือการถูกให้ออกจากงานกลางคัน ข้อมูลรายงานภาวะสังคมไทยประจำไตรมาสหนึ่ง ปี 2564 ของสำนักสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ สรุปว่า อัตราการว่างงานมีจำนวนเพิ่มมากขึ้น และการว่างงานของแรงงานในระบบยังอยู่ในระดับสูง มีผู้ว่างงานจำนวน 0.76 ล้านคน คิดเป็นอัตราการว่างงาน ร้อยละ 1.96 สูงขึ้นอีกครั้ง หลังจากปรับตัวลดลงในช่วงครึ่งหลังของปี 2563 ข้อมูลดังกล่าว สะท้อนให้เห็นถึงผลกระทบจาก COVID-19 ที่ยังคงมีอยู่ และมีแนวโน้มจะส่งผลกระทบต่อตลาดแรงงานมากขึ้น หากการแพร่ระบาดยังคงรุนแรงและต่อเนื่องยาวนาน

 

ท่ามกลางวิกฤตที่เกิดขึ้นในการเผชิญปัญหาและชะตากรรมที่เลวร้ายนี้ ในหน้าข่าวหนังสือพิมพ์และบนโลกโซเชียล พบโศกนาฏกรรมของคนพ่ายแพ้ชีวิตเพราะปัญหาการตกงาน ขาดรายได้ กิจการไปต่อไม่ไหว แบกรับหนี้สินจำนวนมาก ก่อให้เกิดปัญหาการฆ่าตัวตายตามมา จนกลายเป็นเรื่องที่น่าสะเทือนใจรายวัน แต่ยังมีคนอีกกลุ่มหนึ่งที่ยังคงสู้ชีวิต ลุกขึ้นมาในยามที่ล้ม และก้าวเดินไปด้วยหัวใจนักสู้ ในเส้นทางชีวิตใหม่ ข่าวดาราขับรถส่งอาหาร หรือ กัปตันเครื่องบินเปิดร้านขายก๋วยเตี๋ยว พนักงานต้อนรับบนเครื่องบินที่ผันตัวเองไปเป็นแม่ค้าขายทุเรียน แม้แต่พนักงานเงินเดือนน้อยที่ตกงานแต่กลับประสบความสำเร็จในการขายของออนไลน์ จึงเป็นสิ่งที่น่าสนใจว่า คนเหล่านี้มีมุมมองชีวิตที่ต้องรับมือกับปัญหาและอุปสรรคอย่างไร สิ่งใดเป็นแรงผลักดันให้พวกเขาลุกขึ้นสู้ มองเห็นแสงสว่างที่ปลายอุโมงค์แม้ในยามมืดมิด

 

ในปี 2002 ศาสตราจารย์ทางจิตวิทยา Fred Luthans ได้นำเสนอตัวแปรทางด้านจิตวิทยาเชิงบวก ที่เรียกว่า Psychological Capital หรือ ทุนทางจิตวิทยา ซึ่งเป็นคุณลักษณะและทรัพยากรทางจิตวิทยาที่มีอยู่ในตัวของแต่ละบุคคลที่สามารถวัดได้ พัฒนาได้และนำไปบริหารจัดการให้เกิดประโยชน์ได้ เช่น การเปลี่ยนทัศนคติและพฤติกรรมของพนักงานในองค์กร ส่งผลให้องค์กรมีผลผลิตที่เพิ่มมากขึ้น พนักงานมีสุขภาวะที่ดีมากขึ้น ทุนทางจิตวิทยาจึงเสมือนหนึ่งภูมิคุ้มกันที่ยอดเยี่ยมในการดำรงไว้ซึ่งสมรรถนะและชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีของคนเรา

 

Luthans (2002) ได้กล่าวว่า ทุนทางจิตวิทยามี 4 องค์ประกอบ ได้แก่

 

  1. การรับรู้ความสามารถของตนเอง (Self-efficacy)
  2. การมองโลกในแง่ดี (Optimism)
  3. ความหวัง (Hope)
  4. ความสามารถในการฟื้นพลัง (Resilience)

 

ในปัจจุบันได้มีการขนานนามของทุนทางจิตวิทยาขึ้นมาใหม่ โดยการนำเอาตัวอักษรตัวแรกของแต่ละองค์ประกอบมาจัดเรียงต่อกันจนกลายเป็นคำว่า HERO หรือ ยอดมนุษย์ ซึ่ง H หมายถึง Hope E หมายถึง Efficacy R หมายถึง Resilience และ O หมายถึง Optimism ชื่อใหม่ในความหมายเดิมของทุนทางจิตวิทยา ยิ่งทำให้ตัวแปรทางจิตวิทยาเชิงบวกนี้ดูมีพลังพิเศษและจดจำได้ง่ายมากยิ่งขึ้น

 

สำหรับบทความตอนนี้ ผู้เขียนจะขอนำเสนอเพียง 1 ใน 4 องค์ประกอบของทุนทางจิตวิทยา นั่นคือ Resilience ซึ่งเป็นคุณลักษณะที่ถูกกล่าวขานมากในสถานการณ์ของโลกที่กำลังประสบอยู่ในขณะนี้ ทั้งวิกฤติจากโรคระบาด ความผันผวนทางเศรษฐกิจ สถานการณ์ของภัยธรรมชาติ และ ความร้อนแรงทางการเมืองทั้งในระดับประเทศและนานาชาติ แม้ว่า Resilience เป็นคำที่ยังไม่มีคำบัญญัติที่ชัดเจนในคำเดียว แต่เรายังอาจพบคำที่แทนความหมายของ Resilience ที่หลากหลายได้ในภาษาไทย เช่น ความสามารถในการกลับคืนสู่ปรกติ พลังแห่งการฟื้นตัว ความยืดหยุ่นทางจิตใจ การล้มแล้วลุกเร็ว หรือแม้แต่ ปัญญาล้มลุก เป็นต้น แต่ในบทความนี้ขอเลือกใช้คำว่า ความสามารถในการฟื้นพลัง เพื่อแทนความหมายของ Resilience

 

รากศัพท์ของคำว่า Resilience มาจากภาษาละตินซึ่งมีความหมายว่า ดีดตัวกลับมา หรือ สะท้อนกลับ ในช่วงต้นของทศวรรษที่ 20 นั้น คำว่า Resilience ถูกใช้ในแวดวงของงานด้านวิศวกรรมเพื่อให้เข้าใจถึงความผิดปรกติเกี่ยวกับรูปทรงของวัสดุ (Deformation) ในช่วงปี 1970 คำว่า Resilience นี้ได้ก้าวออกมาจากวงการวิศวกรรมไปสู่แวดวงด้านจิตวิทยาและใช้อธิบายถึงการปรับตัวในทางที่ดีขึ้นต่อความเครียดหรือความชอกช้ำใจ (Garmezy, 1973) คำว่า Resilience ยังถูกนำมาใช้ในงานด้านนิเวศน์วิทยา เพื่อใช้ในการอธิบายถึงสิ่งที่เกิดขึ้นในระบบนิเวศน์ ที่ใช้การฟื้นคืนในการปรับตัวเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงทางธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมหรือการก้าวไปสู่สภาวะใหม่ในระบบนิเวศน์ (Holling, 1973)

 

Luthans (2002) กล่าวว่า ความสามารถในการฟื้นพลังนี้จะช่วยให้บุคคลมองว่าความพ่ายแพ้ ความล้มเหลว การถูกคุมคาม เป็นการลงทุนทั้งทางด้านเวลา พลังงานชีวิต และทรัพยากรในตนเอง การปรับเปลี่ยนมุมมองและให้คุณค่าทางบวกกับความพ่ายแพ้ ความล้มเหลวและอุปสรรคที่เคยผ่านมาในชีวิต จะช่วยให้บุคคลเรียนรู้ที่จะผ่านพ้นความยากลำบากต่าง ๆ และกลับคืนมาสู่ภาวะปรกติได้ (Sutcliffe & Vogus, 2003; Youssef & Luthans, 2005)

 

ความสามารถในการฟื้นพลังนั้นจึงเป็นทักษะอย่างหนึ่งที่ไม่สามารถสร้างขึ้นมาได้เองในทันที หากต้องผ่านการบ่มเพาะจากประสบการณ์ตั้งแต่วัยเยาว์ที่ได้ก้าวข้ามผ่านความพ่ายแพ้ ล้มเหลว ความไม่สมหวัง และสภาวะทางอารมณ์ที่เคยท้อแท้และหมดกำลังใจมาก่อน หากทุกคนเคย ขี่จักรยานล้ม สอบตก อกหักจากความรักครั้งแรก พลาดหวังจากการสอบคัดเลือกเข้าคณะหรือมหาวิทยาลัยที่ตั้งใจไว้ หรือ ล้มเหลวจากความคาดหวังและแม้แต่สูญสียบุคคลอันเป็นที่รัก ช่วงเวลาของประสบการณ์เหล่านี้ จะเป็นบทเรียนที่มีความหมาย ช่วยให้แง่คิดและสร้างมุมมองในการเรียนรู้ที่ต่างออกไปและช่วยประคับประคองให้สามารถลุกขึ้นเดินต่อได้ในหนทางของชีวิต การไม่จมอยู่กับอดีตและยอมทิ้งความฝันเดิมที่กลายเป็นความล้มเหลวอย่างไม่เป็นท่า และมุ่งคว้าความฝันใหม่ที่สามารถทำสำเร็จได้อย่างสวยงามด้วยสองมือของตนเองในที่สุด สิ่งเหล่านี้จะกลายเป็นรากฐานสำคัญของความเชื่อมั่นและศรัทธาในตนเอง ช่วยพัฒนามุมมองของการ “ล้มได้ก็ลุกได้” ให้กลายเป็นเชื้อเพลิงในการขับเคลื่อนไปข้างหน้าอย่างมีพลังที่ไม่มีวันสิ้นสุด แม้จะต้องล้มลุกคลุกคลานอีกซักกี่ครั้งก็ตาม

 

Charles Darwin ผู้เสนอทฤษฎีวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตโดยกระบวนการคัดเลือกโดยธรรมชาติ เคยกล่าวไว้ว่า “สิ่งมีชีวิตที่จะอยู่รอดได้ไม่ใช่สิ่งมีชีวิตที่แข็งแรงที่สุดหรือฉลาดที่สุดแต่เป็นสิ่งมีชีวิตที่สามารถปรับตัวกับการเปลี่ยนแปลงได้มากที่สุด” ดังนั้นการเรียนรู้ที่จะปรับตัวให้มีชีวิตรอดท่ามกลางความเปลี่ยนแปลง ที่เกิดขึ้นได้โดยที่เราไม่อาจรู้ล่วงหน้า เช่น ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ ภัยพิบัติ หรือแม้กระทั่งโรคระบาด จึงเป็นกุญแจสำคัญในการไขไปสู่ความลับที่ว่า ทุกสิ่งที่อาจเกิดขึ้นย่อมก่อให้เกิดผลกระทบที่เปลี่ยนแปลงชีวิตของเราได้เสมอ

 

ในช่วงที่เกิดโรคระบาด COVID-19 Bozdag และ Ergun (2020) ศึกษาถึงความสามารถในการฟื้นพลังในกลุ่มของผู้ประกอบวิชาชีพด้านการแพทย์ในประเทศตุรกี พบว่า การให้บริการสุขภาพอย่างต่อเนื่องในช่วงของการระบาดส่งผลให้บุคลากรทางการแพทย์เกิดความเครียดทั้งจากความกังวลใจที่อาจจะติดเชื้อโควิดจากผู้ป่วยและความเหนื่อยล้าในการปฏิบัติงาน ผลการวิจัย พบว่า ปัจจัยที่ส่งผลให้บุคลากรทางการแพทย์ที่ทำงานในช่วงการระบาดของ COVID-19 มีความสามารถในการฟื้นพลังเพิ่มมากขึ้นได้แก่ คุณภาพการนอนหลับ (Quality of sleep) อารมณ์ในเชิงบวก (Positive emotions) และความพึงพอใจในชีวิต (Life satisfaction)

 

นอกจากนั้น การศึกษาของ Walsh (2020) พบว่า ความสามารถในการฟื้นพลังหลังจากเหตุการณ์การสูญเสียบุคคลอันเป็นที่รักในครอบครัวเนื่องจากโรคระบาด COVID-19 นั้นประกอบไปด้วยปัจจัย 3 ประการได้แก่

 

1) กระบวนการสร้างความหมาย (Meaning making processes)

หมายถึง กระบวนการตีความและทำความเข้าใจกับสถานการณ์หรือเหตุการณ์ที่กำลังเผชิญอยู่นั้นในทิศทางบวกหรือลบ เช่น การตีความว่าเหคุการณ์ร้ายนั้นว่าจะกลายเป็นบทเรียนที่ทรงคุณค่าต่อตนเอง หรือ จะมองว่าเหตุการณ์ร้ายนั้นยังคงเป็นบาดแผลในชีวิตตลอดไป

 

2) ทัศนคติเชิงบวก (Positive outlook)

หมายถึง การดำรงชีวิตของตนเองต่อไปอย่างคนที่มีความหวังและพลังภายในตนเองที่พร้อมมุ่งสู่เป้าหมายในอนาคตด้วยความกระตือรือร้น อันได้แก่ ความกล้าหาญ ความเห็นอกเห็นใจและเอื้ออาทรเกื้อกูลกันระหว่างญาติมิตร

 

3) ค่านิยมที่เกี่ยวข้องกับความเชื่อที่อยู่เหนือธรรมชาติ (Transcendent values and Spiritual moorings)

หมายถึง ความศรัทธาทางจิตวิญญาณหรือความเชื่อทางศาสนา สิ่งเหล่านี้จะช่วยสร้างแรงบันดาลใจ เป็นแรงกระตุ้นให้บุคคลเกิดพลังในการหยัดยืนและลุกขึ้นมาดำเนินชีวิตต่อไปเพื่อสมาชิกในครอบครัวที่ยังคงเหลืออยู่

 

ความสามารถในการฟื้นพลังจึงเป็นคุณลักษณะทางจิตวิทยาที่สำคัญประการหนึ่งที่ทำให้บุคคลสามารถเผชิญกับปัญหาต่างๆ ในชีวิตได้อย่างมีประสิทธิภาพ ข้อมูลทางการวิจัยพบผลสอดคล้องกันจำนวนมากและเชื่อว่าผู้อ่านทุกท่านคงพอจะเห็นแนวทางการสร้างเสริมความสามารถที่จะล้มแล้วลุกขึ้นมาใหม่ได้ด้วยวิธีการง่ายๆ คือ การเปลี่ยนวิธีคิดหรือเปลี่ยนมุมมองที่มีต่อเหตุการณ์ร้ายๆ ที่เกิดขึ้นกับเราในทิศทางที่เป็นบวก นอกจากนี้งานวิจัยยังพบว่า องค์ประกอบทั้ง 4 ด้านของทุนทางจิตวิทยา หรือ HERO ( H หมายถึง Hope E หมายถึง Efficacy R หมายถึง Resilience และ O หมายถึง Optimism) มีความตรงเชิงอำนาจจำแนก (Discriminant validity) คือ แต่ละองค์ประกอบมีโครงสร้างที่แยกขาดออกจากกันอย่างชัดเจน (Luthans, et al., 2007) และแต่ละองค์ประกอบต่างส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในทางบวกต่อคุณภาพชีวิตของบุคคลและองค์กรที่บุคคลเป็นสมาชิกอยู่ งานวิจัยยังพบอีกว่า การเสริมสร้างให้บุคคลมีคุณลักษณะครบทั้ง 4 ด้านของ HERO จะทำให้เกิดผลลัพธ์ที่เป็นคุณประโยชน์อย่างยิ่งต่อบุคคลและองค์กรนั้น (Luthans et al., 2005) โปรดติดตามอ่านเรื่องราวของ HERO ในองค์ประกอบย่อยที่เหลือได้ในตอนต่อไป

 

 


 

 

รายการอ้างอิง

 

Bozdağ, F., & Ergün, N. (2020). Psychological resilience of healthcare professionals during COVID-19 pandemic. Psychological Reports, 1–20.

 

Garmezy, N. (1973). Competence and adaptation in adult schizophrenic patients and children at risk. In S. R. Dean (Ed.), Schizophrenia: The first ten Dean Award Lectures (pp. 163–204). New York, NY: MSS Information Corp.

 

Holling, C. S. (1973). Resilience and stability of ecological systems. Annual Review of Ecology and Systematics, 4, 1–23.

 

Luthans, F. (2002) The need for and meaning of positive organizational behavior. Journal of Organizational Behavior, 23, 695–706.

 

Luthans, F., Avolio B. J., Walumbwa F., & Li W. (2005) The psychological capital of Chinese workers: Exploring the relationship with performance. Management and Organization Review, 1, 247–269.

 

Luthans, F., Avolio, B. J., Avey, J. B., & Norman, S.M. (2007). Positive psychological capital: Measurement and relationship with performance and satisfaction. Personnel psychology, 60(3), 541-572.

 

Sutcliffe, K. M., & Vogus, T. J. (2003). Organizing for resilience. In K. Cameron, J. E. Dutton, & R. E. Quinn (Eds.), Positive organizational scholarship (pp. 94-110). San Francisco, CA: Berrett-Koehler.

 

Walsh, F. (2020). Loss and resilience in the time of COVID-19: Meaning making, hope, and transcendence. Family Process, 59, 898–911.

 

Youssef, C. M., & Luthans, F. (2005). Resiliency development of organizations, leaders and employees: Multi-level theory building for sustained performance. In W. Gardner, B. Avolio, & F. Walumbwa (Eds.), Monographs in leadership and management (Vol. 3, pp. 303-343). Oxford: Elsevier.

 

เอกสารนำเสนอประกอบการแถลงข่าว ภาวะสังคมไทยไตรมาสหนึ่งปี 2564 วันจันทร์ที่ 24 พฤษภาคม 2564 เวลา 09.00 น. ณ ห้องประชุม 521 อาคาร 5 ชั้น 2 สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ

 

ภาพประกอบ https://www.wallpaperup.com/

 

 


 

บทความวิชาการ

 

โดย คุณพัลพงศ์ สุวรรณวาทิน

นิสิตดุษฎีบัณฑิต แขนงการวิจัยจิตวิทยาประยุกต์ คณะจิตวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

 

และ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร เรวดี วัฒฑกโกศล

อาจารย์ประจำแขนงวิชาจิตวิทยาพัฒนาการ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

เรียนแล้วเครียด! จัดการกับความเครียดอย่างไรดี?

 

ในสังคมปัจจุบันที่ทุกอย่างเกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว ไม่ว่าจะเป็นเทคโนโลยี การศึกษา วัฒนธรรม และสังคม ความคาดหวังที่สังคมมีต่อวัยรุ่นก็เปลี่ยนแปลงไปเช่นกัน และด้วยความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วนี้เอง ส่งผลให้ความคาดหวังของสังคมที่วัยรุ่นรับรู้นั้นมีลักษณะไม่ชัดเจน ไม่คงที่ และที่สำคัญคือ บางครั้งอาจไม่สอดคล้องกับความเป็นจริง ความคาดหวังเหล่านี้ส่งผลให้เกิดความเครียดได้

 

เรื่องหนึ่งที่สร้างความเครียดให้กับวัยรุ่นในยุคปัจจุบันเป็นอย่างมากคือ ความเครียดจากการเรียน

 

ความเครียดจากการเรียน (Academic stress) เกิดขึ้นได้จากความวิตกกังวลที่มีต่อเรื่องต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการเรียน ไม่ว่าจะเป็น การสอบ งานต่างๆ ที่จะต้องส่งในแต่ละวิชา ระบบการเรียนการสอนที่แตกต่างกัน รวมไปถึง การวางแผนการเรียนเพื่อให้สำเร็จตามเป้าหมายที่ต้องการ

 

เมื่อต้องเผชิญหน้ากับปัญหาหรือความเครียดจากการเรียนที่เกิดขึ้น กระบวนการหนึ่งที่จะเกิดขึ้นตามมาคือ การจัดการกับความเครียด (Coping) ซึ่งเป็นกระบวนการที่บุคคลใช้ความคิดและลงมือทำอะไรบางอย่างเพื่อจัดการกับสาเหตุที่ทำให้เกิดความเครียด ไม่ว่าสาเหตุนั้นจะเป็นสาเหตุที่เกิดจากภายนอกตัวบุคคลหรือภายในตัวบุคคลก็ตาม

 

โดยทั่วไป การจัดการกับความเครียดสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 รูปแบบคือ การจัดการแบบเผชิญหน้ากับปัญหา (Approach coping) และ การจัดการแบบหลีกเลี่ยงปัญหา (Avoidance coping)

 

การจัดการแบบเผชิญหน้ากับปัญหา คือ บุคคลพยายามที่จะวิเคราะห์ถึงสาเหตุและผลของปัญหาที่อาจจะเกิดขึ้นเพื่อที่จะเตรียมตัวรับมือกับผลที่กำลังจะเกิดขึ้นตามมา หรือแม้แต่พยายามที่จะปรับเปลี่ยนมุมมองที่มีต่อปัญหาเพื่อให้มองเห็นถึงมุมมองทางบวกจากปัญหาที่เกิดขึ้น รวมไปถึงพยายามที่จะหาข้อมูลเพิ่มเติมที่เป็นประโยชน์ที่จะช่วยให้แก้ไขปัญหาได้

 

ตัวอย่างเช่น เมื่อทำข้อสอบไม่ได้ หากใช้การจัดการแบบเผชิญหน้ากับปัญหา สิ่งที่จะเกิดขึ้นคือ มีความพยายามวิเคราะห์ว่า เพราะอะไรถึงทำข้อสอบไม่ได้ ผลสอบที่ได้น่าจะเป็นอย่างไร (การวิเคราะห์ปัญหา) การทำข้อสอบไม่ได้ครั้งนี้ทำให้ได้เรียนรู้อะไรบ้าง (การเปลี่ยนมุมมอง) การสอบครั้งหน้าควรจะเตรียมตัวอย่างไร (การหาข้อมูลเพิ่มเติม)

 

ในขณะที่ การจัดการแบบหลีกเลี่ยงปัญหา มีลักษณะของการมุ่งเน้นที่อารมณ์ที่เกิดขึ้นจากความเครียด โดยหลีกเลี่ยงที่จะคิดถึงปัญหา ไม่ว่าจะเป็นสาเหตุของปัญหาหรือแม้แต่ผลที่อาจจะเกิดขึ้นตามมาจากปัญหานั้น ๆ หรืออาจจะยอมรับว่ามีปัญหาเกิดขึ้นโดยไม่ได้พยายามที่จะแก้ไขปัญหานั้น ๆ รวมไปถึงพยายามที่จะทำกิจกรรมอื่น ๆ เพื่อสร้างความสุขให้กับตัวเอง บางครั้งอาจมีการแสดงออกถึงอารมณ์ทางลบเพื่อลดความเครียด เช่น บ่น ร้องไห้

 

ในเหตุการณ์ ‘ทำข้อสอบไม่ได้’ เหมือนกัน หากใช้การจัดการแบบหลีกเลี่ยงปัญหา สิ่งที่จะเกิดขึ้นคือ อาจจะไม่พูดถึงผลการสอบเลย (การหลีกเลี่ยง) หรืออาจจะมีคำพูด เช่น “อืม…ครั้งนี้ก็ทำไม่ได้แล้วนี่ เดี๋ยวครั้งหน้าก็อาจจะทำได้ก็ได้” (การยอมรับ) “ช่างมัน ไปเล่นเกมกันเถอะ” (การทำกิจกรรมอื่นๆ) “อาจารย์ออกข้อสอบอะไรก็ไม่รู้ ยากมาก ทำไม่ทันเลย เราว่ามันยากเกินไป…” (การแสดงออก)

 

ทั้ง 2 รูปแบบของการจัดการกับความเครียดนั้น ส่งผลต่อวัยรุ่นแตกต่างกันออกไป

 

การใช้การจัดการแบบเผชิญหน้ากับปัญหาช่วยลดปัญหาทางอารมณ์ เช่น ความวิตกกังวล ความซึมเศร้า รวมไปถึงปัญหาทางด้านพฤติกรรมของวัยรุ่น เช่น ความก้าวร้าว ได้

 

ในขณะที่ การใช้การจัดการแบบหลีกเลี่ยงปัญหา ส่งผลให้วัยรุ่นมีปัญหาในการกำกับอารมณ์ทางลบของตนเอง เพิ่มโอกาสในการเกิดปัญหาการติดแอลกอฮอล์ หรือแม้แต่ความคิดเกี่ยวกับการฆ่าตัวตาย และยังส่งผลทางลบอย่างต่อเนื่องกับปัญหาทางด้านการเรียนด้วย

 

จะเห็นได้ว่า การจัดการแบบเผชิญหน้ากับปัญหา นอกจากจะช่วยให้วัยรุ่นมีการเตรียมตัวต่อปัญหาที่อาจจะเกิดขึ้นในอนาคตแล้ว ยังช่วยลดโอกาสที่จะทำให้เกิดปัญหาอื่นๆ ที่อาจเกิดขึ้นตามมาได้ด้วย

 

 

ทำอย่างไรที่จะช่วยให้วัยรุ่นเลือกที่จะเผชิญหน้ากับปัญหา

 

นอกจากการชี้ให้วัยรุ่นเห็นถึงประโยชน์ของการเผชิญหน้ากับปัญหาแล้วนั้น สิ่งที่จะสร้างให้กับวัยรุ่นเพิ่มเติมได้คือ การเพิ่มทักษะต่าง ๆ ที่จะช่วยในการแก้ปัญหา เช่น ทักษะการวิเคราะห์เหตุและผลที่จะช่วยให้เข้าใจปัญหาที่เกิดขึ้น ทักษะการมองในหลากหลายมุมมองที่จะช่วยให้มองเห็นข้อดีของเรื่องราวต่างๆ ทักษะการมีสติ (Mindfulness) ที่จะช่วยให้เกิดการตระหนักรู้ในปัญหาและอารมณ์ที่เกิดขึ้น รวมไปถึงการที่มีคนรอบข้างเป็นแหล่งสนับสนุนในด้านต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นทางด้านข้อมูลที่จะช่วยให้วัยรุ่นเข้าใจและแก้ปัญหาได้ หรือแม้แต่ทางด้านอารมณ์ เช่น การรับฟัง การให้กำลัง ที่จะช่วยลดความเครียดหรืออารมณ์ทางลบต่าง ๆ ได้

 

วิธีการที่วัยรุ่นเรียนรู้ที่จะใช้จัดการกับปัญหาและความเครียดที่เกิดขึ้นนั้น จะส่งผลไปยังความคาดหวังต่อสิ่งที่จะเกิดขึ้นในอนาคตว่า เหตุการณ์ที่จะเกิดขึ้นต่อไปนั้นควรจะรู้สึกอย่างไร ควรจะคิดอย่างไร ควรจะจัดการอย่างไร ซึ่งสุดท้ายแล้ววิธีการที่วัยรุ่นเลือกที่จะใช้จัดการกับปัญหาก็จะส่งผลกลับมายังความคิดและอารมณ์ของวัยรุ่นเอง

 

 

รายการอ้างอิง

 

Arsenio, W. F., & Loria, S. (2014). Coping with negative emotions: Connections with adolescents’ academic performance and stress. The Journal of Genetic Psychology, 175(1), 76-90. https://doi.org/10.1080/00221325.2013.506293

 

Ramli, N. H. H., Alavi, M., Mehrinezhad, S. A., & Ahmadi, A. (2018). Academic stress and self-regulation among university students in Malaysia: Mediator role of mindfulness. Behavioral Sciences, 8(12). http://doi.org/10.3390/bs8010012

 

ภาพประกอบจาก https://pixabay.com/

 

 

 


 

บทความวิชาการ

 

โดย อาจารย์ ดร.จิรภัทร รวีภัทรกุล

อาจารย์ประจำแขนงวิชาจิตวิทยาพัฒนาการ
Faculty of Psychology, Chulalongkorn University

Empathy ในโลกออนไลน์…ไมตรีที่หยิบยื่นให้กันได้

 

ในโลกยุคปัจจุบันที่เต็มไปด้วยแอพลิเคชั่นและเว็บไซต์ต่าง ๆ เพื่อให้ผู้คนได้ติดต่อสื่อสารกันผ่านเครือข่ายโลกออนไลน์หรือที่เรียกว่า Social Network นั้น สร้างความสะดวกสบายในการติดต่อสื่อสารและทำความรู้จักกับผู้คนใหม่ ๆ มากมาย ฟังดูแล้วอาจเป็นความสะดวกสบายในการสร้างสังคมและความสัมพันธ์ใหม่ อย่างไรก็ตามข่าวสารของการใช้เครือข่ายออนไลน์ในทางที่ผิดต่างก็มีให้พบเห็นอยู่บ่อยครั้ง และหนึ่งในปัญหาที่พบเจอได้มากที่สุดคงจะหนีไม่พ้น Cyberbullying หรือการกลั่นแกล้งในโลกออนไลน์ ทั้งในรูปแบบของความคิดเห็นที่ใช้ถ้อยคำรุนแรงและหยาบคาย การคุกคามทางเพศและความเป็นส่วนตัว หรือวิธีการอื่นๆ ที่ส่งผลกระทบต่อผู้คนจำนวนมาก ทั้งในด้านความมั่นใจในตนเอง การเห็นคุณค่าในตนเอง สุขภาวะทางจิตหรือเลวร้ายที่สุดคือการก่อให้เกิดความสูญเสียในชีวิต

 

สาเหตุสำคัญของการกลั่นแกล้งรังแกในโลกออนไลน์คือการขาดความเห็นอกเห็นใจ (Empathy) ต่อกัน เพราะการพัฒนาทางเทคโนโลยีแม้จะเชื่อมต่อผู้คนเข้าหากันแต่ก็ไม่สามารถทำให้คนเหล่านั้นรับรู้ถึงความเจ็บปวดของผู้ถูกกระทำได้ การรู้สึกว่าตนเองอยู่ห่างไกลจากความทุกข์และสถานการณ์เหล่านั้น หรือการที่ไม่สามารถจินตนาการถึงความรู้สึกของผู้ถูกกระทำได้นั้นส่งผลให้ฝ่ายกระทำไม่ได้รู้สึกทุกข์ร้อนกับสิ่งที่ได้ทำลงไป

เพราะไม่เห็นจึงไม่รับรู้ และเพราะไม่เข้าใจจึงไม่รู้สึก…

 

 

แล้ว Empathy คืออะไร? ทำไมถึงเป็นสิ่งที่ควรมีเพื่อช่วยลดการกลั่นแกล้งรังแกในโลกออนไลน์ ?

 

ความหมายของความเห็นใจหรือ Empathy นั้นสามารถแปลได้อย่างตรงตัวคือ เห็นในสิ่งที่อยู่ในใจ หรือเข้าใจในสิ่งที่อีกฝ่ายรู้สึกเหมือนเห็นหรือรู้สึกด้วยตนเอง เป็นการเอาทัศนคติของผู้อื่นมาใส่ในใจเราเพื่อทำความเข้าใจถึงสาเหตุของความคิดและความเป็นจริงโดยไม่ตัดสินความผิดถูกชั่วดี เพราะการตัดสินนั้นเป็นอีกหนึ่งสาเหตุของการกลั่นแกล้งรังแกทางโลกออนไลน์อันเนื่องมาจากความคิดเห็นที่ว่า “คนคนนั้นสมควรได้รับ” โดยเฉพาะอย่างยิ่งเรื่องราวบน Social Network ที่ได้เห็นผ่านตาเพียงแค่ตัวอักษร

 

 

การสร้าง Empathy…เริ่มต้นไม่ง่าย แต่ก็ไม่ได้ยากเกินกว่าจะทำ…

 

ในการเสริมสร้างความเข้าอกเข้าใจกันอย่างร่วมรู้สึกนั้นมีข้อแนะนำ 3 ประการที่ได้รับจาก Dr.Roman Krznaric ผู้ศึกษาเกี่ยวกับทักษะนี้คือ

 

1. การลดอัตตาและการเหมารวมว่าเราเข้าใจผู้อื่นเป็นอย่างดี

เพราะเราตัดสินว่าคนนี้เป็นแบบนั้น หรือคนนั้นเป็นแบบนี้ ด้วยความคิดเห็นและมุมมองของเราเพียงผู้เดียว ใช้ประสบการณ์ของตนเองในการเป็นแม่พิมพ์ของเหตุการณ์ที่ผู้อื่นเผชิญและคิดเอาเองว่าคนอื่นรู้สึกอย่างไร กับดักของความคิดเหล่านี้คือ “ฉันก็เคยเจอเหตุการณ์เหล่านี้ฉันยังผ่านมันมาได้” หรือ “เรื่องเล็กเพียงเท่านี้ขนาดฉันเองยังไม่เป็นไร” หากปรับเปลี่ยนแนวคิดเหล่านี้ได้ ลดการตัดสินผู้อื่นลง ทำความเข้าใจว่าในทุกสถานการณ์ของแต่ละคนมีเงื่อนไขที่แตกต่างกัน ก็สามารถเริ่มต้นการเห็นอกเห็นใจผู้อื่นได้

 

2. สงบนิ่งเพื่อ “ฟัง” อย่างตั้งใจ

 

รับฟังในเหตุผลและความรู้สึก ไม่ขัดจังหวะและไม่สอดแทรกความคิดเห็นส่วนตัวของตนเข้าไป ไม่เพียรพยายามหาส่วนดีที่หลงเหลือในความเจ็บปวดของใคร เช่น หากมีคนทุกข์ใจเพราะสามีนอกใจ ก็ไม่ควรปลอบใจว่าอย่างน้อยที่สุดก็ยังมีโอกาสได้แต่งงาน ในสถานการณ์เช่นนี้หากลองนึกดูแล้วผู้ฟังอาจยิ่งเจ็บปวดมากขึ้นกว่าเดิมก็เป็นได้

 

3. เพิ่มประสบการณ์ และใช้เวลากับกลุ่มคนที่หลากหลายมากขึ้น

 

เพื่อทำความเข้าใจถึงมุมมองและทัศนคติที่แตกต่างจากตนเอง เปิดโลกทัศน์ให้กว้างไกลมากยิ่งขึ้นว่าบนโลกใบนี้ยังมีคนอีกมากมาย มีความคิดอีกนับล้านที่ไม่ได้ตรงกับสิ่งที่เรากำลังคิด มีสถานการณ์อีกหลากหลายที่มีเงื่อนไขแตกต่างกัน เมื่อเรารับรู้มากขึ้น เข้าใจมากขึ้น เราย่อมตัดสินผู้อื่นน้อยลงและมองเห็นความเป็นจริงได้มากยิ่งขึ้น

 

 

เมื่อเห็นใจกันจึงทำร้ายกันน้อยลง…และเมื่อเข้าใจกันจึงไม่ยากที่จะมอบไมตรีให้แก่กันไม่ว่าจะในโลกออนไลน์หรือคนรอบข้างก็ตาม

 

 


 

 

รายการอ้างอิง 

ภาพประกอบจาก https://www.freepik.com

 

 

 

บทความวิชาการ

โดย คุณบุณยาพร อนะมาน

นักจิตวิทยา ศูนย์ประเมินทางจิตวิทยา คณะจิตวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

Favoritism – การเลือกที่รักมักที่ชัง

 

 

การเลือกที่รักมักที่ชัง หมายถึง การเลือกปฏิบัติต่อบุคคลบางคนหรือบางกลุ่ม ในทางที่โปรดปรานเหนือบุคคลอื่นหรือกลุ่มอื่นภายใต้บริบทเดียวกัน อันเนื่องมาจากการมีอคติจากการใช้ปัจจัยอื่นที่ไม่เกี่ยวข้องกับบริบท เช่น เป้าหมายมีหน้าตาดึงดูดใจ มีเชื้อชาติเดียวกัน หรือตัวบุคคลมีการชื่นชอบเป้าหมายเป็นการส่วนตัว ซึ่งเป็นลักษณะอื่นๆ ที่ไม่เกี่ยวข้องกับงานที่บุคคลนั้นทำ ถือเป็นรูปแบบของพฤติกรรมที่ไม่มีความยุติธรรม

 

ในแง่มุมมองของวิวัฒนาการ พฤติกรรมการเลือกที่รักมักที่ชังอาจเป็นพฤติกรรมที่เกี่ยวข้องกับการอยู่รอด (survivability) เช่น การประจบสอพลอ และเห็นด้วยกับผู้มีอำนาจ ทำให้มีโอกาสอยู่รอดสูงขึ้น ยิ่งไปกว่านั้น การเลือกที่รักมักที่ชังภายในกลุ่มมีอิทธิพลอย่างมากและสามารถเกิดขึ้นได้แม้กระทั่งสมาชิกภายในกลุ่มไม่ได้มีความเกี่ยวข้องกันมาก่อนก็ตาม

 

นักจิตวิทยาพบว่าการเลือกที่รักมักที่ชังไม่เพียงเป็นปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นได้ง่าย ยังเป็นเรื่องยากที่จะหลีกเลี่ยงอีกด้วย การเลือกที่รักมักที่ชังภายในกลุ่มสามารถพบเห็นได้ทั่วไป ตั้งแต่สภาพแวดล้อมธรรมชาติซึ่งใช้ลักษณะของกลุ่มที่มีอยู่แล้ว เช่น เพศ เชื้อชาติ ไปจนสภาพแวดล้อมที่จัดกระทำอย่างเข้มข้น ทั้งนี้ พบถึงผลของปรากฏการณ์นี้ในการวัดหลายแบบ เช่น การให้คะแนน การประเมินคุณลักษณะ ความชื่นชอบ การอนุมานการตัดสินใจ ตลอดจนการคัดเลือกบุคคลเข้าทำงาน การเลื่อนตำแหน่ง รวมถึงการให้รางวัล

 

 

ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการเลือกที่รักมักที่ชัง

 

ปัจจัยภายในบุคคล

 

บุคลิกภาพแมคคิเวลเลียน ผู้มีบุคลิกภาพแมคคิเวลเลียนสูงมีแนวโน้มสูงที่จะใช้พฤติกรรมแข่งขันเพื่อผลประโยชน์ของตนและของกลุ่ม เอาเปรียบผู้อื่นหรือกลุ่มอื่น พร้อมทำทุกวิถีทางเพื่อผลประโยชน์ของกลุ่มตนโดยไม่คำนึงถึงความยุติธรรม อีกทั้งไม่สนับสนุนหรือรับคำแนะนำจากผู้ที่ตนมีอคติทางลบด้วย

 

บุคลิกภาพแบบหลงตนเอง ผู้มีบุคลิกภาพแบบหลงตนเองสูงมักเห็นแก่ภาพลักษณ์ของกลุ่มตนเป็นหลัก เพราะภาพลักษณ์ของกลุ่มนั้นเกี่ยวโยงต่อการเห็นคุณค่าในตนเอง จึงมักรักษาภาพลักษณ์ที่ดีของกลุ่มไว้ โดยเอื้อผลประโยชน์ให้กลุ่มตนมากกว่า และมักมีอคติต่อกลุ่มอื่นๆ และรับรู้แรงคุกคามจากกลุ่มอื่นได้รวดเร็ว พร้อมที่จะตอบสนองกลับด้วยความก้าวร้าว

 

– บุคคลที่ได้รับการเห็นคุณค่าในตนเอง (self-esteem) และภาพลักษณ์แห่งตน (self-image) ทางบวก จากจากกลุ่มที่ตนเองเป็นสมาชิกอยู่ บุคคลมีแรงจูงใจที่จะรักษาไว้ซึ่งเอกลักษณ์ทางบวกของกลุ่มตนเอง จึงนำไปสู่การเกิดอคติในการโปรดปรานกลุ่มตน

 

ปัจจัยด้านสังคม

 

การเรียนรู้พฤติกรรมจากตัวแบบ กล่าวคือ การได้พบเห็นพฤติกรรมจากสังคมและสื่อต่างๆ แล้วพบว่าผู้กระทำไม่ได้รับโทษ แต่ได้รับผลประโยชน์เป็นสิ่งสอบแทน เช่น การใช้เส้นสายฝากบุคคลเข้าเรียน เข้าทำงาน การเติบโตจากการเป็นที่โปรดปรานของผู้มีอำนาจ สิ่งเหล่านี้อาจทำให้บุคคลเกิดการเรียนรู้และมีแนวโน้มยอมรับพฤติกรรมดังกล่าวมากขึ้น

 

 

อ้างอิง

 

“ความสัมพันธ์ระหว่างบุคลิกภาพแมคคิเวลเลียน บุคลิกภาพหลงตนเอง และการเลือกที่รักมักที่ชัง” โดย นิเซ็ง นิเงาะ ประกาศิต ถาวรศิริ และ พิเชฐพัชร ประทีปะวณิช (2564) – http://cuir.car.chula.ac.th/handle/123456789/47864