“ยางลบโดเรม่อนหาย” เด็กน้อยร้องห่มร้องไห้พูดกับแม่ด้วยเสียงสะอื้น ทันทีที่แม่ได้ยินก็ตอบกลับว่าเดี๋ยวแม่ซื้อก้อนใหม่ให้นะ เด็กน้อยคนนี้ก็ยังคงรู้สึกไม่พอใจอยากได้ก้อนเดิม ไม่อยากได้ก้อนใหม่เพราะไม่เหมือนกับยางลบก้อนเดิม คนเป็นแม่ก็รู้สึกว่าก็แค่ยางลบเรื่องนิดเดียวเองจะก้อนใหม่หรือก้อนเดิมก็เหมือนกันนั่นแหละลูก และเด็กน้อยยังคงร้องไห้ต่อไป
คุณเคยทำยางลบหายบ้างหรือไม่?
หากพิจารณาจากมุมมองของเราในตอนนี้ ยางลบหายเป็นปัญหาที่เล็กมากจนถึงมากที่สุดเพียงแค่เดินออกไปซื้อใหม่ปัญหาก็จบทันทีมียางลบใช้ ขณะที่เด็กคนนี้รับรู้ว่ายางลบหายเป็นปัญหาที่ใหญ่มากสำหรับเขา เขาคงรักยางลบก้อนนี้มาก และมันคงสำคัญกับเขามากจนกระทั่งไม่อยากสูญเสียมันไป ถึงแม้จะได้ก้อนใหม่ที่สวยกว่าก็ไม่อยากได้ ยังคงอยากได้ก้อนเดิมที่หายไป
อันที่จริงแล้วปัญหาของเด็กน้อยคนนี้ไม่ได้แตกต่างจากปัญหาของผู้ใหญ่เลยสักนิด เมื่อเติบโตขึ้นมา เจ้ายางลบก้อนนั้นก็กลายสภาพเป็นเรื่องอื่น ๆ ตั้งแต่ สอบตก สุนัขที่เลี้ยงไว้มานานก็ตายจากไป แฟนที่รักมากทิ้งเราไปมีคนใหม่ ทำธุรกิจแล้วขาดทุนติดหนี้ ป่วยเจ็บไข้เป็นโรคต่าง ๆ
ปัญหาเหล่านี้ทุกคนไม่ว่าใครก็ต้องพบเจอกับมัน ไม่มีใครที่หลีกหนีไปได้อย่างแน่นอน แม้แต่พระพุทธเจ้าเองก็ทรงหนีไม่พ้นจากปัญหาตรงนี้เช่นเดียวกัน พระองค์ทรงตรัสเปรียบเปรยถึงปัญหาเหล่านี้ว่า ทุกคนมีธนูสองดอก ดอกแรกทุกคนต้องโดนปักไม่มีใครรอดจากธนูดอกนี้ได้ ส่วนดอกที่สองบางคนก็โดนปักบางคนก็รอด ธนูดอกแรกคือปัญหาภายนอกที่ไม่ว่าใครก็ต้องเจอ ปัญหาเหล่านี้เกิดขึ้นตามเหตุปัจจัยจะเอื้ออำนวย ส่วนธนูดอกที่สองคือปัญหาที่เกิดขึ้นจากความขัดแย้งระหว่างความเป็นจริงกับความปรารถนาที่เราต้องการ เป็นปัญหาภายในจิตใจของเราล้วน ๆ ไม่มีสิ่งใดมาเจือปน
ยางลบที่หายไปเป็นเพียงแค่ธนูดอกที่หนึ่งเท่านั้น เราอาจตอบตัวเองแค่เผลอทำหายไป ลืมทิ้งไว้ที่โต๊ะ หรือคนอื่นยืมไปใช้แล้วไม่ได้คืน การตอบตัวเองง่าย ๆ เหล่านี้สะท้อนถึงความเข้าใจที่ว่า “ยางลบไม่ได้อยู่กับเราตลอด” ความเข้าใจนี้เองที่ทำให้เราไม่โดนธนูดอกที่สองปักกลางอก และดำเนินชีวิตต่อไปด้วยการออกไปซื้อก้อนใหม่ก็สิ้นเรื่อง ธนูดอกที่หนึ่งถูกถอนออกอย่างง่ายดาย
แต่ทว่าปัญหาแฟนทิ้ง ปัญหาล้มละลาย ปัญหาสูญเสียคนในครอบครัว กลับเป็นปัญหาที่เราโดนธนูทั้งสองดอกปักคาอกจนไม่สามารถดำเนินชีวิตต่อไปได้ เช่น อกหักเสียใจมากจนกินไม่ได้นอนไม่หลับเป็นสัปดาห์ จนส่งผลกระทบต่อสุขภาพและการเรียนหรือการทำงาน แทนที่จะถอนธนูดอกที่หนึ่งออกด้วยความเข้าใจเช่นเดียวกับยางลบหายที่ว่า “แฟนก็ไม่ได้อยู่กับเราตลอด” กลับโดนธนูดอกที่หนึ่งในเรื่องอื่น ไม่ว่าจะเป็นการเรียนหรือการทำงานปักใส่เราเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ เมื่อโดนธนูยิงเข้าใส่เพิ่มมากขึ้น ๆ เราก็ไม่สามารถดำเนินชีวิตต่อไปได้
ในทางตรงกันข้ามหากเราเอาธนูดอกที่สองออกไปได้ เราก็กลับมามีสติจัดการกับธนูดอกที่หนึ่งได้อย่างง่ายดาย เช่น เปิดใจรับคนใหม่เข้ามาในชีวิต หรือรักเธอแล้วแย่รักแม่ดีกว่า เป็นต้น และเราก็จะไม่โดนธนูดอกที่หนึ่งในเรื่องอื่น ๆ ด้วย
เมื่อเติบโตขึ้น “ไม่ได้อยู่กับเราตลอด” ค่อย ๆ ปรากฏออกมาให้เราเห็นผ่านทุกสิ่งทุกอย่างในชีวิตเรา ไม่ใช่เพียงแค่ปัญหาเท่านั้น แม้แต่ความสุขเองก็ไม่ได้อยู่กับเราไปตลอดเช่นกัน การฝึกมองเห็นปรากฏการณ์ “ไม่ได้อยู่กับตลอด” ผ่านชีวิตของเรา จึงเป็นทางลัดที่สุดในการทำความเข้าใจปัญหาที่เกิดขึ้นในชีวิต รวมถึงให้เรารอดจากการปักของธนูดดอกที่สอง
ปัญหาในชีวิตก็เป็นเพียงแค่ยางลบที่หายไป
บทความโดย
อาจารย์ ดร.วรัญญู กองชัยมงคล
คณะจิตวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
